Wat gebeurt er na een arrestatie in België? Termijnen, procedures en rechten uitgelegd

Wanneer iemand in België wordt gearresteerd, start een strikt gereguleerde juridische procedure. Afhankelijk van het type aanhouding - administratief of gerechtelijk - gelden er verschillende termijnen, voorwaarden en rechten.

In dit artikel leggen we stap voor stap uit hoe lang iemand mag worden vastgehouden, wat de wettelijke basis daarvoor is, en hoe het verdere verloop eruitziet tot aan een mogelijke beslissing van de strafrechter.

Stap 1: De arrestatie - administratief of gerechtelijk?

1. Administratieve aanhouding

Een administratieve (of bestuurlijke) aanhouding gebeurt wanneer iemand de openbare orde verstoort of een dreigend gevaar vormt, zonder dat er op dat moment sprake is van een strafbaar feit.

Voorbeelden:

• Dronkenschap en agressie op straat
• Deelname aan een verboden betoging
• Verward of gevaarlijk gedrag in het openbaar

Maximale duur:

• 12 uur

Na deze periode moet de betrokkene worden vrijgelaten, tenzij er elementen opduiken die aanleiding geven tot een gerechtelijk onderzoek.

2. Gerechtelijke aanhouding

Een gerechtelijke aanhouding gebeurt wanneer iemand wordt verdacht van een strafbaar feit. Dit kan:

• Op heterdaad
• Op bevel van de procureur des Konings
• Op bevel van de onderzoeksrechter

De gerechtelijke aanhouding verloopt via vaste stappen, met duidelijke wettelijke termijnen.

Stap 2: De eerste 48 uur na gerechtelijke arrestatie

Na een gerechtelijke arrestatie mag u maximaal 48 uur van uw vrijheid worden beroofd zonder tussenkomst van een rechter. Binnen deze termijn beslist de procureur des Konings of u:

• Wordt vrijgelaten
• Of wordt voorgeleid bij een onderzoeksrechter

Let op!

Wordt u niet binnen 48 uur voorgeleid bij een onderzoeksrechter, dan moet u onmiddellijk in vrijheid worden gesteld.

Stap 3: Voorleiding bij de onderzoeksrechter

De onderzoeksrechter onderzoekt het dossier en beslist of u:

• Wordt vrijgelaten, eventueel onder voorwaarden
• Of wordt onderworpen aan voorlopige hechtenis (in de gevangenis)

Wanneer is voorlopige hechtenis toegestaan?

De onderzoeksrechter mag alleen een aanhoudingsbevel uitvaardigen als aan deze drie voorwaarden is voldaan:

1. Ernstige aanwijzingen van schuld

2. Het feit is strafbaar met minstens één jaar gevangenisstraf

3. De voorlopige hechtenis is noodzakelijk om:

• de openbare orde te beschermen
• vluchtgevaar te vermijden
• herhaling van feiten te voorkomen
• of het onderzoek niet te schaden (bijv. risico op beïnvloeding van getuigen)

Alternatief: Voorwaarden bij vrijlating

Als voorlopige hechtenis niet nodig is, maar controle toch wenselijk blijft, kan de onderzoeksrechter beslissen tot vrijlating onder voorwaarden.

Mogelijke voorwaarden:

• Verbod om het land te verlaten
• Contactverbod met bepaalde personen
• Verbod om bepaalde plaatsen te betreden
• Verplichte woonplaats of meldplicht bij de politie
• Elektronisch toezicht (enkel bij zwaardere dossiers)

Deze voorwaarden gelden tijdelijk (maximaal 3 maanden). De onderzoeksrechter kan tijdens het gerechtelijk onderzoek, op eigen initiatief of op verzoek van de procureur des Konings, voorwaarden toevoegen, wijzigen, verlengen of (gedeeltelijk) opheffen. 

Stap 4: Raadkamer binnen 5 dagen

Wanneer de onderzoeksrechter beslist tot voorlopige hechtenis, moet binnen 5 dagen de zaak worden voorgelegd aan de raadkamer. Die onderzoekt of:

• De voorlopige hechtenis wordt bevestigd
• De verdachte wordt vrijgelaten, met of zonder voorwaarden

Verlenging voorlopige hechtenis

Bevestigt de raadkamer de voorlopige hechtenis, dan wordt die verlengd met 1 maand. Daarna wordt ze opnieuw beoordeeld, telkens per maand. Voor minderjarigen gelden kortere termijnen.

Bij elke verlenging kan de verdediging een verzoek tot vrijlating indienen.

Stap 5: Kamer van inbeschuldigingstelling (bij beroep)

Tegen de beslissing van de raadkamer kan beroep worden aangetekend bij de kamer van inbeschuldigingstelling (KI) van het hof van beroep. Die behandelt de zaak binnen 15 dagen.

Zowel het parket als de verdediging kunnen dit beroep instellen.

Stap 6: De eigenlijke rechtszaak - beslissing van de strafrechter

Als het onderzoek afgerond is en er voldoende bewijs is, kan de zaak:

• Worden verwezen naar de correctionele rechtbank (bij minder zware misdrijven)
• Of naar het hof van assisen (bij misdaden zoals moord of terreur)

De strafrechter beoordeelt op basis van het dossier, pleidooien en getuigenverklaringen of u:

• Schuldig bent, en welke straf wordt opgelegd
• Of onschuldig bent en volledig wordt vrijgesproken

Tot het moment van uitspraak bent u onschuldig in de ogen van de wet.

Belangrijk advies

Wordt u gearresteerd of bent u betrokken in een strafonderzoek? Schakel zo snel mogelijk een advocaat in.

U hebt daar wettelijk recht op, en het kan een wereld van verschil maken in hoe uw dossier evolueert.

Uw advocaat kan:

• Waken over de naleving van de wettelijke termijnen
• U bijstaan tijdens verhoren
• Voorstellen doen voor vrijlating onder voorwaarden
• U vertegenwoordigen bij de raadkamer en in beroep

Arrestatie en voorlopige hechtenis zijn ingrijpende maatregelen, maar zijn in België gebonden aan strikte wettelijke regels en termijnen. Door te begrijpen wat uw rechten zijn, hoe de procedure verloopt, en wanneer u vrijgelaten moet worden, staat u sterker in elke fase van het proces.

Bent u of iemand in uw omgeving gearresteerd? Informeer u goed en zoek juridische ondersteuning. Vrijheid is een grondrecht - en dat verdient bescherming vanaf het eerste moment.