Wat is een administratieve aanhouding en wat betekent het voor u?

Bij een aanhouding denken we meestal aan iemand die verdacht wordt van een misdrijf. Maar ook zonder strafbare feiten mag de politie iemand tijdelijk van zijn vrijheid beroven: dat heet een administratieve aanhouding. 

Wanneer mag dit precies? Hoe lang mag het duren? En wat zijn uw rechten in zo’n situatie? In dit artikel leest u alles wat u moet weten.

Wat is een administratieve aanhouding?

Een administratieve aanhouding - ook wel bestuurlijke aanhouding genoemd - is een tijdelijke vrijheidsberoving door de politie, zonder dat er sprake is van een strafbaar feit of tussenkomst van een rechter. Deze maatregel maakt deel uit van de bestuurlijke opdracht van de politie: het beschermen van de openbare orde, rust en veiligheid.

Belangrijk om te begrijpen is dat dit geen strafrechtelijke maatregel is. U wordt dus niet aangehouden omdat u verdacht wordt van een misdrijf, maar omdat de politie inschat dat uw gedrag op dat moment een reëel gevaar vormt voor de openbare orde.

De juridische basis voor administratieve aanhoudingen is te vinden in artikel 31 van de Wet op het Politieambt (WPA).

Wanneer mag de politie u administratief aanhouden?

Volgens de wet mag de politie u administratief aanhouden alleen wanneer er sprake is van een "volstrekte noodzaak". Dit betekent dat er geen andere minder ingrijpende oplossing mogelijk is om de orde of veiligheid te bewaren.

De wet voorziet vier concrete situaties waarin een administratieve aanhouding gerechtvaardigd kan zijn:

 1.  U hindert actief het verkeer

Bijvoorbeeld wanneer u een verkeerszone bezet houdt, een doorgang blokkeert of bewust het verkeer verstoort tijdens een manifestatie.

 2.  U verstoort de openbare orde

Denk aan het veroorzaken van vechtpartijen, overdreven lawaai maken, of ander storend gedrag op straat of in publieke ruimtes.

 3.  U lijkt een ernstig misdrijf voor te bereiden

Zoals het dragen van voorwerpen die op rellen of sabotage wijzen, of verdacht gedrag vertonen op gevoelige locaties zoals evenementen of drukke pleinen.

 4.  U pleegt een ernstig misdrijf dat de openbare rust of veiligheid in gevaar brengt

Bijvoorbeeld brandstichting, bedreigingen, of het plegen van geweld in het openbaar.

Daarnaast geldt bij samenscholingen of manifestaties dat de politie personen die de rust verstoren, mag verwijderen of tijdelijk aanhouden om verdere escalatie te vermijden.

Hoelang mag een administratieve aanhouding duren?

De duur van een administratieve aanhouding is wettelijk beperkt:

• Maximumduur: 12 uur

De vrijheidsberoving mag maximaal 12 uur duren. Alleen in uitzonderlijke gevallen – bijvoorbeeld op basis van specifieke migratiewetgeving of internationale regels – kan deze termijn overschreden worden.

De politie is verplicht de aanhouding te beëindigen zodra de situatie dat toelaat. Onnodig vasthouden is niet toegestaan.

• Overgang naar gerechtelijke arrestatie

Indien tijdens de aanhouding blijkt dat er toch sprake is van een strafbaar feit, dan kan de aanhouding overgaan in een gerechtelijke vrijheidsberoving. In dat geval geldt een nieuwe maximumtermijn van 48 uur, met tussenkomst van een magistraat.

Wat moet de politie doen bij een administratieve aanhouding?

De politie moet bij een administratieve aanhouding een strikte procedure volgen:

• De politieagent die de aanhouding uitvoert, moet onmiddellijk de officier van bestuurlijke politie verwittigen.
• Deze officier moet de aanhouding registreren in het register van de vrijheidsberovingen, waarin het volledige verloop wordt vastgelegd: van het tijdstip van aanhouding tot vrijlating of overdracht.
• Ook de burgemeester of bevoegde bestuurlijke overheid moet zo snel mogelijk op de hoogte gebracht worden.
• De vorm, inhoud en bewaartermijn van het register worden geregeld bij Koninklijk Besluit.

Deze procedures zorgen voor controle en transparantie bij het inzetten van deze ingrijpende maatregel.

Welke rechten heeft u als aangehouden persoon?

Zelfs bij een administratieve aanhouding – waarbij u niet verdacht wordt van een misdrijf – heeft u als burger fundamentele rechten.

Deze rechten waarborgen uw menselijke waardigheid en bescherming tegen misbruik:

 1.  Informatie

U moet onmiddellijk en op begrijpelijke wijze worden geïnformeerd over:

• het feit dat u wordt aangehouden;
• de reden van de aanhouding;
• de maximale duur van de vrijheidsberoving;
• hoe de aanhouding praktisch zal verlopen;
• de mogelijkheid dat dwangmaatregelen kunnen volgen.

Deze informatie moet u mondeling of schriftelijk worden meegedeeld, in een taal die u begrijpt.

 2.  Verwittigen van een vertrouwenspersoon

U mag vragen dat een familielid, vriend of advocaat wordt verwittigd. De politie mag dit alleen weigeren als er zwaarwegende redenen zijn om te vrezen dat dit de openbare orde in gevaar brengt.

Een eventuele weigering moet uitvoerig gemotiveerd worden en opgenomen worden in het register.

 3.  Medische bijstand

U heeft recht op medische zorg.

U mag een arts naar keuze laten komen, wel op eigen kosten. Uiteraard moet de politie zelf ook zorgen voor noodzakelijke eerste zorgen.

 4.  Toegang tot basisvoorzieningen

Tijdens de aanhouding heeft u recht op:

• voldoende drinkwater;
• toegang tot sanitair;
• een maaltijd, indien de duur van de aanhouding dit vereist.

Wat als de aanhouding onterecht blijkt?

Een administratieve aanhouding is enkel wettig als aan alle volgende voorwaarden voldaan is:

• Er was sprake van een volstrekte noodzaak;
• U vormde daadwerkelijk een verstoring of bedreiging voor de openbare orde;
• De vrijheidsberoving duurde niet langer dan strikt noodzakelijk;
• Uw rechten werden gerespecteerd tijdens de hele procedure.

Wanneer blijkt dat één of meerdere van deze voorwaarden niet nageleefd werden, kunt u:

• Klacht indienen bij Comité P, het onafhankelijke controleorgaan voor de politiediensten;
• Een schadevergoeding eisen bij de burgerlijke rechtbank wegens onrechtmatige vrijheidsberoving;
• In een eventuele strafzaak bewijsmateriaal laten uitsluiten dat verkregen is op basis van een onwettige aanhouding.