Wat is een bevel tot aanhouding en wat betekent het voor u?

In het Belgische strafrecht kan een verdachte onder bepaalde omstandigheden van zijn vrijheid worden beroofd op bevel van een onderzoeksrechter. Dit gebeurt via een bevel tot aanhouding.

In dit artikel leest u wat een bevel tot aanhouding precies is, wanneer het mag worden opgelegd, welke procedure gevolgd moet worden, wat uw rechten zijn als verdachte, en hoe lang u mag worden vastgehouden.

Wat is een bevel tot aanhouding?

Een bevel tot aanhouding is een gerechtelijk document waarmee een onderzoeksrechter beslist om een verdachte in voorlopige hechtenis te plaatsen.

Die voorlopige hechtenis kan worden uitgevoerd in een gevangenis of via elektronisch toezicht, waarbij de betrokkene zijn woning niet mag verlaten, behalve voor vooraf goedgekeurde verplaatsingen.

Zo’n bevel is bedoeld om de openbare veiligheid te beschermen of om te vermijden dat een verdachte het onderzoek hindert of opnieuw strafbare feiten pleegt. Het is geen strafmaatregel, maar een voorzorgsmaatregel in het kader van een lopend onderzoek.

Wanneer mag een bevel tot aanhouding worden uitgevaardigd?

De wet is streng: een onderzoeksrechter mag slechts een bevel tot aanhouding uitvaardigen als aan strikte voorwaarden is voldaan:

1. Ernstige aanwijzingen van schuld tegen de verdachte;

2. Het feit waarvoor de persoon wordt verdacht, kan leiden tot minstens één jaar effectieve gevangenisstraf;

3. De aanhouding is absoluut noodzakelijk voor de openbare veiligheid;

4. Er zijn concrete risico’s dat de verdachte:

• Nieuwe strafbare feiten pleegt;
• Zich aan het gerechtelijk onderzoek onttrekt;
• Bewijs laat verdwijnen;
• Zich afstemt met medeverdachten of derden.

Bij lichtere misdrijven mag een aanhoudingsbevel alleen worden opgelegd als deze risico’s aantoonbaar aanwezig zijn.

Mag iemand zomaar aangehouden worden?

Neen.

De procedure bevat belangrijke waarborgen:

• De verdachte moet, tenzij deze voortvluchtig is of zich verbergt, voordien verhoord worden door de onderzoeksrechter over de feiten én over het risico op voorlopige hechtenis.
• De verdachte heeft tijdens dit verhoor recht op bijstand van een advocaat.
• Als het verhoor niet plaatsvindt, of als de rechten van verdediging niet worden gerespecteerd, moet de verdachte onmiddellijk worden vrijgelaten.

De onderzoeksrechter moet bovendien uitleggen waarom hij een aanhoudingsbevel nodig acht en dit document met redenen omkleden.

Wat staat er in het bevel tot aanhouding?

Een wettig aanhoudingsbevel moet minimaal het volgende bevatten:

• De identiteit van de verdachte;
• De feiten waarvan hij of zij verdacht wordt;
• De wetsartikelen waarop de beschuldiging is gebaseerd;
• De ernstige aanwijzingen van schuld;
• De motieven voor voorlopige hechtenis (bv. vluchtgevaar, risico op nieuwe feiten...);
• De keuze tussen gevangenis of elektronisch toezicht, met vermelding van het adres;
• De vermelding dat de verdachte vooraf is gehoord.

Het bevel wordt ondertekend door de onderzoeksrechter en bezegeld.

Hoe verloopt de betekening en uitvoering?

De betekening van het bevel tot aanhouding verloopt als volgt:

• Het bevel tot aanhouding moet aan de verdachte worden betekend binnen 48 uur na zijn vrijheidsbeneming.
• De betekening gebeurt door de griffier, een politieambtenaar of een directeur van een strafinrichting.
• De verdachte krijgt ook een afschrift van het proces-verbaal van zijn verhoor.

Bij gebrek aan een correcte betekening binnen de wettelijke termijn, moet de verdachte worden vrijgelaten.

Het bevel is onmiddellijk uitvoerbaar en geldt over het hele Belgische grondgebied. In uitzonderlijke gevallen kan het ook in het buitenland uitgevoerd worden.

Elektronisch toezicht als alternatief

De onderzoeksrechter kan beslissen dat de aanhouding onder elektronisch toezicht wordt uitgevoerd in plaats van in een gevangenis.

In dat geval moet de betrokkene:

• Op een vast adres verblijven, behalve voor vooraf toegestane verplaatsingen;
• Permanent bereikbaar en controleerbaar zijn via een enkelband;
• Zich houden aan strikte voorwaarden, zoals geen contact met bepaalde personen.

Deze vorm van detentie is even bindend als een opsluiting en een schending ervan kan leiden tot herroeping en effectieve detentie.

Mogelijke beperkingen tijdens voorlopige hechtenis

In het belang van het onderzoek mag de onderzoeksrechter bepaalde contacten van de verdachte beperken.

Denk aan:

• Bezoekverboden voor bepaalde personen;
• Beperking van briefwisseling of telefonie;
• Scheiding van andere verdachten.

Deze beperkingen zijn tijdelijk en moeten telkens met redenen omkleed zijn. De verdachte behoudt altijd contactrechten met zijn advocaat.

Kan u zich verdedigen tegen een aanhoudingsbevel?

Hoewel een aanhoudingsbevel niet vatbaar is voor beroep of cassatie, hebt u wél het recht om:

• Uw vrijlating te vragen aan de raadkamer, binnen 5 dagen;
• Tegen beperkende maatregelen (zoals contactverboden) een verzoek tot opheffing in te dienen;
• Bij de raadkamer uw zaak te laten beoordelen op wettelijkheid en proportionaliteit van het bevel.

U wordt hierin begeleid door uw advocaat, die toegang heeft tot het dossier.