Wat u moet weten over een arrestatie of aanhouding in België

Een arrestatie is vaak een ingrijpende ervaring.

Of het nu uzelf betreft of iemand in uw omgeving, de situatie roept vrijwel altijd vragen op: Mag de politie dit zomaar doen? Wat zijn mijn rechten? En hoe lang mag ik worden vastgehouden?

In België zijn arrestaties wettelijk strikt geregeld. Toch blijft het voor velen onduidelijk wat de regels precies zijn.

Wat is een arrestatie?

Een arrestatie - officieel een aanhouding - houdt in dat de politie u tijdelijk uw vrijheid ontneemt. Dit gebeurt nooit willekeurig: er moet altijd een wettelijke basis zijn, en de manier waarop dit gebeurt is nauwkeurig geregeld in het Belgische recht.

Belangrijk om te onthouden: gearresteerd worden is geen bewijs van schuld. Het is een voorlopige maatregel, bedoeld om een situatie onder controle te houden of een gerechtelijk onderzoek mogelijk te maken. Het is geen straf, en zeker geen veroordeling.

Er bestaan in België twee vormen van aanhouding, elk met hun eigen doel en gevolgen:

• Administratieve aanhouding, om onmiddellijk gevaar of overlast op straat aan te pakken
• Gerechtelijke aanhouding, wanneer u wordt verdacht van een strafbaar feit

Beide vormen worden hieronder uitgelegd.

 1.  Administratieve aanhouding: rust en veiligheid herstellen

Een administratieve aanhouding, ook wel bestuurlijke aanhouding genoemd, is bedoeld als snelle, tijdelijke ingreep om de openbare orde te beschermen. De politie mag deze maatregel nemen wanneer iemand een gevaar vormt voor zichzelf of anderen, zonder dat er noodzakelijk sprake is van een misdrijf.

Voorbeelden zijn:

• Agressief of verward gedrag op straat
• Ernstige dronkenschap in het openbaar
• Deelname aan een verboden of gewelddadige betoging

De politie mag u in zulke situaties maximaal 12 uur vasthouden.

Een administratieve aanhouding gebeurt zonder tussenkomst van een rechter. Na afloop wordt u normaal gezien vrijgelaten, tenzij het incident aanleiding geeft tot een strafrechtelijk onderzoek.

Deze vorm van aanhouding is dus niet bedoeld om iemand te straffen, maar om onmiddellijk gevaar te beperken en de openbare veiligheid te waarborgen.

 2.  Gerechtelijke aanhouding: bij verdenking van een misdrijf

Een gerechtelijke aanhouding gebeurt in het kader van een strafrechtelijk onderzoek. U wordt gearresteerd omdat er ernstige aanwijzingen bestaan dat u een misdrijf heeft gepleegd of daaraan heeft meegewerkt.

Zo’n aanhouding kan op verschillende manieren plaatsvinden:

• Wanneer u op heterdaad wordt betrapt door de politie, of in een situatie die daar wettelijk mee wordt gelijkgesteld
• Op bevel (tot arrestatie) van de procureur des Konings, als er voldoende elementen zijn om u als verdachte te beschouwen

Na de arrestatie mag de politie u maximaal 48 uur vasthouden, zonder tussenkomst van een rechter. Binnen die termijn voert het parket een onderzoek uit en moet de procureur des Konings beslissen of u wordt vrijgelaten of wordt voorgeleid bij de onderzoeksrechter, die zal beslissing over uw verdere aanhouding.

Indien u niet binnen de 48 uur wordt voorgeleid, is men verplicht u vrij te laten. 

Wat zijn uw rechten als u wordt aangehouden?

Of het nu om een administratieve of gerechtelijke aanhouding gaat, vanaf het moment dat u wordt gearresteerd, geniet u grondwettelijke bescherming. Uw rechten zijn duidelijk omschreven en mogen nooit worden genegeerd.

U heeft recht op:

• Uitleg over de reden van uw aanhouding, in een taal die u begrijpt
• Zwijgrecht: u bent nooit verplicht verklaringen af te leggen die uzelf kunnen schaden
• Contact met een vertrouwenspersoon
• Een tolk of vertaling als u de taal van de procedure niet beheerst
• Bijstand van een advocaat, voor en tijdens elk verhoor.
• Voldoende drinkwater, het gebruik van aangepast sanitair en, rekening houdende met het tijdstip, recht op een maaltijd.
  

Deze rechten zijn van toepassing vanaf het eerste moment van vrijheidsberoving en blijven gelden zolang u in handen van de politie of justitie bent.

Hoe gedraagt u zich het best bij een arrestatie?

Een arrestatie is vaak onverwacht en emotioneel beladen. Toch is het cruciaal om kalm en beheerst te blijven. Uw houding kan invloed hebben op hoe de situatie verder verloopt.

Wees beleefd, werk mee waar nodig, maar gebruik uw rechten.

Vraag zo snel mogelijk om een advocaat en geef geen verklaringen zonder juridisch advies. U mag weigeren documenten te ondertekenen die u niet begrijpt, en u heeft recht op duidelijke uitleg.

Voelt u zich onwel of angstig? Vraag dan om medische hulp. Dat is uw recht, en de politie is verplicht dit serieus te nemen.