Aanstelling van een bewindvoerder: wie kiest de rechter en waarom?

Sommige mensen zijn door ziekte, een mentale of lichamelijke beperking, ouderdom of omdat ze niet goed met hun geld kunnen omgaan, niet (meer) in staat om zelf hun persoonlijke of financiële belangen te behartigen. In zo’n geval kan de vredegerecht beslissen om een bewindvoerder aan te stellen.

Wat is een bewindvoerder precies? Wie komt ervoor in aanmerking? En hoe werkt het in de praktijk?

Wat is een bewindvoerder?

Een bewindvoerder is een persoon (of in uitzonderlijke gevallen een organisatie) die door de vrederechter wordt aangesteld om iemand te helpen bij het beheer van zijn of haar leven en/of geldzaken. De persoon die onder bescherming wordt geplaatst, noemt men de beschermde persoon.

Let op! Het is niet de bedoeling dat de beschermde persoon alle autonomie verliest. De bewindvoerder begeleidt en beschermt, en neemt enkel beslissingen waar dat nodig is.

Welke soorten bewindvoerders zijn er?

Er bestaan twee soorten bewindvoerders:

 1.  Bewindvoerder over de persoon

Deze bewindvoerder neemt beslissingen over persoonlijke aangelegenheden zoals:

• Gezondheid en medische zorg
• Woon- of verblijfplaats
• Dagelijkse verzorging en begeleiding
• Sociale contacten en levensomstandigheden

De vrederechter bepaalt precies welke beslissingen de bewindvoerder zelfstandig mag nemen en waarvoor vooraf toestemming nodig is.

Opmerking: de vrederechter kan slechts één persoon aanstellen als bewindvoerder over de persoon (met uitzondering van de ouders van de beschermde persoon).

 2.  Bewindvoerder over de goederen

Deze bewindvoerder beheert de financiële zaken van de beschermde persoon, waaronder:

• Bankrekeningen en inkomsten
• Betaling van facturen en schulden
• Beheer van onroerend goed
• Opstellen van budgetten en controle op uitgaven

Ook hier bepaalt de vrederechter de grenzen van het mandaat. Indien nodig kunnen er meerdere bewindvoerders worden aangesteld, met een duidelijke taakverdeling.

Bij voorkeur stelt de rechter één persoon aan voor beide functies, tenzij dit niet wenselijk is.

Wat is de opdracht van de bewindvoerder?

De bewindvoerder moet de belangen van de beschermde persoon behartigen – op persoonlijk en/of financieel vlak, afhankelijk van zijn of haar aanstelling.

De vrederechter bepaalt:

• Welke handelingen de bewindvoerder zelfstandig mag stellen
• Voor welke handelingen een voorafgaande machtiging vereist is

De bewindvoerder deelt jaarlijks een schriftelijk verslag mee aan de vrederechter, aan de beschermde persoon en aan diens vertrouwenspersoon, met een overzicht van het beheer.

De rechter beoordeelt dit verslag en kan een vergoeding toekennen, afhankelijk van de geleverde prestaties en het type bewindvoerder (familiaal of professioneel).

Wie kan worden aangesteld als bewindvoerder?

De vrederechter houdt rekening met de situatie van de beschermde persoon en stelt bij voorkeur iemand aan die dicht bij hem of haar staat.

Volgende personen kunnen worden aangesteld als bewindvoerder:

• (Één van) de ouders
• De echtgenoot of wettelijk samenwonende partner
• Een feitelijke partner
• Een familielid of vertrouwenspersoon
• Een professionele bewindvoerder of advocaat
• Een private stichting of erkende stichting van openbaar nut

Kan iedereen worden aangesteld als bewindvoerder?

Nee, de wet sluit bepaalde personen uit. Zo kunnen onder andere de volgende personen geen bewindvoerder worden:

• Mensen die zelf onder bescherming staan
• Rechtspersonen (behalve erkende stichtingen)
• Medewerkers van instellingen waar de betrokkene verblijft
• Personen die hun eigen vermogen niet mogen beheren (zoals mensen onder schuldbemiddeling)
• Personen die volledig uit het ouderlijk gezag zijn ontzet

Wanneer eindigt het bewind?

De opdracht van de bewindvoerder stopt in de volgende situaties:

• Bij opheffing van de beschermingsmaatregel
• Bij overlijden van de bewindvoerder of ontbinding van een betrokken stichting
• Als de bewindvoerder zelf onder een maatregel valt
• Bij een beslissing van de vrederechter om de bewindvoerder te vervangen
• Bij toekenning van een buitengerechtelijke volmacht aan de beschermde persoon

De vrederechter kan op elk moment, ambtshalve of op verzoek (van bv. de beschermde persoon of de procureur des Konings), beslissen om een bewindvoerder te vervangen of diens bevoegdheden aan te passen.

Wat gebeurt er bij overlijden van de beschermde persoon?

Bij overlijden eindigt de opdracht van de bewindvoerder automatisch. Toch kan de vrederechter de bewindvoerder over de goederen nog maximaal zes maanden laten aanblijven, als er geen erfgenamen optreden. In die periode mag de bewindvoerder:

• Het huurcontract van het hoofdverblijf opzeggen en afhandelen

Bepaalde betalingen uitvoeren, zoals:

• De vergoeding van de bewindvoerder zelf
• Begrafeniskosten
• Bevoorrechte schulden (volgens de Hypotheekwet)
• Openstaande rusthuiskosten van vóór het overlijden

Indien nodig kan de bewindvoerder een curator of sekwester aanvragen bij een onbeheerde nalatenschap.

Zodra een erfgenaam of curator optreedt, eindigt ook deze tijdelijke opdracht.