Introductie tot bewindvoering: wat, hoe en wie?

Wanneer iemand door omstandigheden niet (meer) in staat is om zijn of haar persoonlijke of financiële zaken zelfstandig te regelen, kan er een bewind worden ingesteld. Dit is een juridische maatregel die erop gericht is om de belangen van die persoon – de betrokkene of beschermde persoon – te beschermen.

In dit artikel leest u wat bewind precies inhoudt, hoe het ontstaat, welke soorten bewind er zijn, en wie als bewindvoerder kan optreden. 

Wat is bewind?

Bewind is een maatregel van rechtsbescherming (gerechtelijke beschermingsmaatregel) die door de vrederechter wordt opgelegd. Hierbij worden (een deel van) de goederen of het vermogen van de persoon die onder bewind wordt geplaatst (de beschermde persoon) onder beheer geplaatst van een bewindvoerder. 

Een bewindmandaat verwijst naar de bevoegdheid die de bewindvoerder krijgt om namens de betrokkene te handelen binnen het kader van het ingestelde bewind.

Hoe ontstaat een bewind?

Een bewind wordt ingesteld via een verzoek aan de vrederechter. Dit verzoek kan worden ingediend door de betrokkene zelf, familieleden, instellingen zoals zorgverleners of gemeenten of ambtshalve door de vrederechter zelf.

De rechter beoordeelt of het bewind noodzakelijk is, bijvoorbeeld vanwege een lichamelijke of geestelijke beperking, ouderdom, of problematische geldverkwisting.

Na goedkeuring stelt de rechter het bewind formeel in door middel van een beschikking en benoemt één of meerdere bewindvoerders.

De vrederechter vermeldt in de beschikking ook welke handelingen de beschermde persoon niet meer zelfstandig mag stellen en voor welke beslissingen de bewindvoerder al dan niet bevoegd is.

Soorten bewind

Er zijn verschillende soorten bewind, afhankelijk van de situatie van de beschermde persoon:

Bewind over goederen

Dit is de meest voorkomende vorm. Hierbij worden het vermogen, de inkomsten, en/of schulden van de beschermde persoon beheerd door de bewindvoerder.

De beschermde persoon heeft voor bijvoorbeeld het verkopen van goederen of het aangaan van financiële verplichtingen toestemming nodig van de bewindvoerder.

Bewind over de persoon (en de goederen)

Deze vorm van bewind komt minder vaak voor. Naast het aanstellen van een bewindvoerder voor het financieel beheer, kan de vrederechter ook beslissen om een bewindvoerder aan te stellen voor het nemen van persoonlijke beslissingen – bijvoorbeeld met betrekking tot de woon- of zorgsituatie van de bebeschermde persoon.

In de praktijk gaat de voorkeur vaak uit naar een oplossing waarbij één en dezelfde persoon als bewindvoerder optreedt voor zowel de goederen als de persoon. Dit bevordert een consistente en efficiënte begeleiding van de beschermde persoon.

Wie is de bewindvoerder?

Een bewindvoerder is de persoon die door de vrederechter wordt aangeduid om het bewind uit te voeren. Die persoon krijgt de taak om, afhankelijk van het type bewind, het vermogen te beheren en/of persoonlijke beslissingen te nemen voor de beschermde persoon.

De bewindvoerder kan zijn:

• een particulier, zoals een familielid, vriend of vertrouwenspersoon van de beschermde persoon;
• een professionele bewindvoerder, bijvoorbeeld verbonden aan een erkende organisatie of dienst;
• een gemandateerd advocaat, met specifieke ervaring in het beheer van beschermingsmaatregelen.

De bewindvoerder moet betrouwbaar, meerderjarig zijn en mag geen belangenconflict hebben. De vrederechter ziet toe op het correct functioneren van de bewindvoerder en controleert jaarlijks de neergelegde verslagen, met name over het financieel beheer.

In het belang van de te beschermen persoon kan de vrederechter meerdere bewindvoerders over de goederen aanstellen.

In principe wordt er voor het bewind over de persoon slechts één bewindvoerder aangeduid – met uitzondering van de ouders van de beschermde persoon, die samen kunnen optreden.

Wanneer er meerdere bewindvoerders zijn, handelen zij in principe gezamenlijk, tenzij de rechter uitdrukkelijk bepaalt dat zij afzonderlijk mogen optreden. Voor derden die te goeder trouw handelen, wordt elke bewindvoerder geacht met instemming van de andere(n) te handelen.

Vertrouwenspersoon

De rechter kan daarnaast een vertrouwenspersoon aanstellen. Deze persoon heeft geen beheertaak, maar bewaakt het welzijn van de betrokkene en kan een signaalfunctie vervullen richting de rechter als het bewind niet goed verloopt.

Er kunnen één of meerdere vertrouwenspersonen worden aangesteld.