Wanneer en hoe wordt een persoon onder bewind geplaatst?

Een bewindvoerder wordt aangesteld wanneer een persoon niet langer in staat is om zijn eigen belangen goed te behartigen. Maar wie beslist dat? En hoe verloopt dat proces precies?

In dit artikel bekijken we wanneer een bewind mogelijk is, wie het kan aanvragen en hoe de procedure formeel wordt opgestart en behandeld door de vrederechter.

Wanneer is bewindvoering nodig?

Een beschermingsmaatregel wordt ingesteld als een persoon, door zijn gezondheidstoestand of een andere kwetsbaarheid, niet (meer) zelfstandig kan beslissen over zijn persoonlijke of financiële belangen. 

Concreet zijn er drie situaties waarin een persoon onder bewind geplaatst kan worden:

• Een meerderjarige die geheel of gedeeltelijk, zij het tijdelijk, niet bekwaam is om zijn belangen van vermogensrechtelijke of persoonlijke aard te beheren.
• Een 17-jarige bij wie duidelijk is dat hij op zijn 18de nog steeds onbekwaam zal zijn. Het bewind start dan automatisch op de dag van zijn meerderjarigheid.
• Een meerderjarige die verkwistend omgaat met zijn middelen, waardoor bescherming noodzakelijk wordt geacht.

Wie kan een bewind aanvragen?

Een bewind kan worden opgestart op vier manieren:

• Op eigen verzoek van de te beschermen persoon,
• Op verzoek van elke belanghebbende, bijvoorbeeld familie, vrienden, hulpverleners of een advocaat,
• Op verzoek van de procureur des Konings,
• Ambtshalve door de vrederechter zelf, wanneer hij signalen van onvermogen of misbruik vaststelt.

Hoe ontstaat een bewind? De aanvraagprocedure stap voor stap

De aanvraag gebeurt via een verzoekschrift bij de bevoegde vrederechter. Dat verzoekschrift moet verplicht volgende gegevens bevatten, anders is het niet geldig:

• Datum van de aanvraag (dag, maand, jaar),
• Gegevens van de aanvrager: naam, voornaam, beroep, woonplaats, én de graad van verwantschap of relatie tot de betrokkene,
• Het doel van het verzoek en een korte motivering,
• Gegevens van de te beschermen persoon en eventueel van diens partner of ouders,
• De vrederechter die bevoegd is.

Daarnaast moet het verzoekschrift worden ondertekend door de verzoeker of diens advocaat en vergezeld zijn van:

• Een attest van verblijfplaats of woonplaats van de te beschermen persoon (max. 15 dagen oud),
• Een omstandige geneeskundige verklaring (ook max. 15 dagen oud), opgesteld door een arts die niet verwant is aan de persoon en niet verbonden is aan de instelling waar die verblijft. Deze verklaring beschrijft de gezondheidstoestand en het gebrek aan wilsbekwaamheid.

Het verzoek kan, indien mogelijk, ook volgende aanvullende informatie bevatten:

• Geboortedatum en -plaats van de te beschermen persoon,
• Informatie over het vermogen of de goederen,
• Namen en adressen van naaste meerderjarige familieleden (tot de tweede graad),
• Suggesties voor wie bewindvoerder zou kunnen worden, en welke bevoegdheden die zou moeten hebben.

Als het verzoekschrift onvolledig is, krijgt de aanvrager acht dagen de tijd om het aan te vullen.

Wat doet de vrederechter na de aanvraag?

De vrederechter onderzoekt grondig of de maatregel gerechtvaardigd is. Hij mag:

• Alle nodige informatie opvragen (bv. bij hulpverleners, zorginstellingen),
• Een arts-deskundige aanstellen om advies te geven over de toestand en bekwaamheid van de persoon,
• De persoon zelf horen, evenals zijn vertrouwenspersoon of familieleden.

Na dit onderzoek beoordeelt de rechter of er voldoende reden is om een voorlopige beschermingsmaatregel in te stellen en doet hierover uitspraak in de vorm van een beschikking.

Wie wordt benoemd als bewindvoerder?

De bewindvoerder wordt aangesteld door de vrederechter, die bij voorkeur kiest voor iemand uit de directe omgeving van de beschermde persoon. Dit kan zijn:

• De vader of moeder,
• De echtgenoot of wettelijk samenwonende partner,
• De persoon met wie de beschermde persoon een feitelijk gezin vormt,
• Een meerderjarig familielid tot de tweede graad,
• De vertrouwenspersoon van de beschermde persoon (indien er een is).

Bij zijn keuze houdt de rechter rekening met de persoonlijke situatie, woon- en leefsituatie van de beschermde persoon, én met eventuele suggesties die in het verzoekschrift zijn opgenomen.

Als er niemand in de omgeving beschikbaar of geschikt is, kan de rechter een professioneel bewindvoerder aanstellen. Dit kan bijvoorbeeld zijn:

• Een gemandateerde advocaat met ervaring in bewindvoering,
• Een persoon die is aangesloten bij een erkende organisatie of vereniging van professionele bewindvoerders.

De rechter bepaalt bovendien of het bewind enkel betrekking heeft op de goederen, op de persoon, of op beide. Ook legt hij vast welke handelingen de bewindvoerder mag stellen en waarvoor eventueel voorafgaande toestemming (machtiging) nodig is.

Na de uitspraak: aanvaarding en publicatie

De griffier brengt alle betrokkenen op de hoogte van de beslissing.

De aangestelde bewindvoerder heeft acht dagen om schriftelijk te bevestigen dat hij de opdracht aanvaardt.

De beslissing wordt bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad binnen vijftien dagen na uitspraak.

Dit is belangrijk zodat derden, zoals banken, notarissen of overheidsdiensten, weten dat er sprake is van een gerechtelijke beschermingsmaatregel.