De rechten van een minderjarige

Bent u jonger dan 18 jaar? Dan bent u volgens de Belgische wet een minderjarige. Dat betekent dat u rechten én plichten heeft, maar die niet allemaal zelfstandig mag uitoefenen.

In dit artikel leest u alles over rechtsbekwaamheid, handelingsonbekwaamheid, ouderlijk gezag, aansprakelijkheid van ouders en de rechten die u wél zelf kunt uitoefenen.

Rechtsbekwaamheid: rechten vanaf de geboorte

Elke persoon is in België rechtsbekwaam vanaf de geboorte. Dat betekent dat u titularis bent van eigen rechten en plichten: het recht op een naam, onderwijs, bescherming en een nationaliteit.

Let op! Rechtsbekwaamheid betekent dat u de rechten heeft, maar niet noodzakelijk dat u ze zelf mag uitoefenen. Daarvoor is handelingsbekwaamheid nodig – en die krijgt u pas op 18 jaar, of vroeger als u ontvoogd wordt.

Handelingsonbekwaamheid: bescherming van de minderjarige

Minderjarigen zijn in principe handelingsonbekwaam. Dat wil zeggen dat u niet alle juridische handelingen zelf mag stellen.

Voorbeelden:

• U kunt geen huis kopen of lening afsluiten.
• U mag niet zelf een contract ondertekenen zonder toestemming van uw ouders.
• Trouwen kan pas vanaf 16 jaar én met toestemming van ouders en de rechter.

Deze regel beschermt u tegen beslissingen met verregaande financiële of juridische gevolgen.

Ouderlijk gezag en voogdij

Uw ouders oefenen het ouderlijk gezag uit. Zij beslissen over uw opvoeding, schoolkeuze, medische zorg en beheren uw vermogen. Voor uitzonderlijke handelingen, zoals de verkoop van een woning op uw naam, is toestemming van de rechter vereist.

Wanneer de ouders hun gezag niet (meer) kunnen uitoefenen, bijvoorbeeld bij overlijden, wordt er een voogd aangesteld.

Aansprakelijkheid van ouders

Omdat u handelingsonbekwaam bent, kunnen uw ouders aansprakelijk zijn voor de schade die u veroorzaakt.

Naarmate u ouder wordt, zal de rechter meer kijken naar uw eigen verantwoordelijkheid en minder naar die van uw ouders. Zo kan bepaald worden dat u zelf aansprakelijk bent als u oud genoeg was om de gevolgen van uw daden te begrijpen.

Uw rechten groeien mee met uw leeftijd

Hoewel u tot uw 18e handelingsonbekwaam bent, krijgt u steeds meer inspraak naarmate u ouder wordt:

• Hoorrecht: vanaf 12 jaar kan de familierechtbank u uitnodigen om gehoord te worden bij beslissingen over bijvoorbeeld verblijfsregeling na een scheiding.
• Medische beslissingen: bent u oordeelsbekwaam, dan mag u mee beslissen over uw behandeling. Uw arts beoordeelt dit.
• Privacy & GDPR: vanaf 13 jaar mag u zelf toestemming geven voor de verwerking van uw persoonsgegevens online.
• Studentenjob: u mag werken vanaf 15 jaar (na twee jaar secundair onderwijs) of vanaf 16 jaar zonder bijkomende voorwaarden.

Ontvoogding: vroeger zelfstandiger worden

In uitzonderlijke gevallen kunt u ontvoogd worden door de familierechtbank of door huwelijk. U krijgt dan meer zelfstandigheid, zoals de mogelijkheid om contracten te sluiten of uw vermogen te beheren.

Toch blijft er een rechterlijk toezicht bestaan om u te beschermen.

Kinderrechtenverdrag en andere wetten

België heeft het VN-Kinderrechtenverdrag ondertekend. Dit erkent dat u recht heeft op:

• Provision: onderwijs, gezondheidszorg en een behoorlijke levensstandaard.
• Protection: bescherming tegen mishandeling, verwaarlozing en uitbuiting.
• Participation: inspraak in beslissingen die u aanbelangen.

Daarnaast beschermen ook andere regels uw rechten:

• Belgische Grondwet: recht op onderwijs, privacy en menselijke waardigheid.
• Burgerlijk Wetboek: regelt ouderlijk gezag, voogdij en ontvoogding.
• Jeugdhulp- en jeugdbeschermingsdecreten: zorgen voor hulp bij gevaarlijke situaties.
• Wet op de Patiëntenrechten: garandeert inspraak in medische beslissingen.
• Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM): recht op gezinsleven en onderwijs.
• GDPR (privacywetgeving): bepaalt hoe uw gegevens online beschermd worden.

Kortom: ook als minderjarige heeft u rechten. U kunt misschien nog niet alles zelf beslissen, maar u wordt wél beschermd én gehoord.