De verschillende huwelijksstelsels in België: wat is het verschil?

Een huwelijk vormt niet enkel een persoonlijke en emotionele verbintenis tussen twee personen, maar heeft tevens belangrijke juridische en vermogensrechtelijke gevolgen.

Door het sluiten van een huwelijk ontstaat een wettelijk kader dat bepaalt wie eigenaar is van welke goederen, hoe de inkomsten van de echtgenoten worden verdeeld en op welke wijze hun vermogen wordt beheerd tijdens en na het huwelijk.

Deze regels worden vastgelegd binnen het zogenaamde huwelijksstelsel.

Wat is een huwelijksstelsel?

Het huwelijksstelsel omvat het geheel van juridische bepalingen die het vermogen van echtgenoten regelen gedurende het huwelijk en bij de ontbinding ervan.

Het bepaalt welke goederen als persoonlijk of gemeenschappelijk worden beschouwd, wie de inkomsten beheert en welke aansprakelijkheid geldt voor schulden.

Daarnaast bepaalt het stelsel op welke wijze het vermogen wordt vereffend en verdeeld bij echtscheiding, overlijden of wijziging van het stelsel.

In België beschikken echtgenoten over de contractuele vrijheid om hun huwelijksstelsel te kiezen, voor zover de overeengekomen bepalingen niet in strijd zijn met dwingende wetsregels, de openbare orde of de interne samenhang van het gekozen stelsel.

De verschillende huwelijksstelsels in België

Het Belgische recht kent drie wettelijke huwelijksstelsels, die elk op een eigen wijze regelen hoe het vermogen van de echtgenoten wordt opgebouwd, beheerd en verdeeld:

• het wettelijk stelsel (gemeenschap van aanwinsten);
• het stelsel van scheiding van goederen;
• het stelsel van algehele gemeenschap van goederen.

De keuze voor één van deze stelsels is niet louter een administratieve formaliteit, maar weerspiegelt de gewenste financiële organisatie van het huwelijk.

 1.  Het wettelijk stelsel (gemeenschap van aanwinsten)

Het wettelijk stelsel is het standaardstelsel dat automatisch van toepassing is wanneer de echtgenoten geen voorafgaande huwelijksovereenkomst hebben gesloten.

Dit stelsel beoogt een evenwichtige regeling tussen de solidariteit binnen het huwelijk en de bescherming van de individuele eigendomsrechten van de echtgenoten.

Samenstelling van de vermogens

Binnen het wettelijk stelsel worden drie vermogens onderscheiden:

• het eigen vermogen van de eerste echtgenoot;
• het eigen vermogen van de tweede echtgenoot;
• het gemeenschappelijk vermogen, dat tijdens het huwelijk ontstaat.

1. Het gemeenschappelijk vermogen

Het gemeenschappelijk vermogen omvat alle goederen, inkomsten en waarden die tijdens het huwelijk worden verworven, ongeacht op wiens naam zij staan.

Het betreft onder meer:

• de beroepsinkomsten en aanverwante vergoedingen van beide echtgenoten;
• winsten en baten uit zelfstandige activiteiten;
• opbrengsten van persoonlijke goederen, zoals huurinkomsten;
• de goederen, beleggingen en spaargelden die tijdens het huwelijk gezamenlijk werden opgebouwd.

Dit gemeenschappelijk vermogen behoort aan beide echtgenoten in gelijke delen, ongeacht hun respectieve bijdragen.

2. Het eigen vermogen

Het eigen vermogen van elke echtgenoot omvat:

• de goederen die hij of zij reeds bezat vóór het huwelijk;
• de goederen verkregen via erfenis of schenking, ook tijdens het huwelijk;
• persoonlijke goederen, zoals kleding, juwelen of beroepsmateriaal;
• schadevergoedingen die werden toegekend wegens lichamelijke of morele schade.

Gevolgen bij echtscheiding

Wanneer het huwelijk wordt ontbonden door echtscheiding, wordt uitsluitend het gemeenschappelijk vermogen vereffend en verdeeld.

Deze verdeling geschiedt in beginsel bij helften, ongeacht wie de inkomsten heeft verworven.

De eigen vermogens blijven volledig toebehoren aan de respectieve echtgenoten.

Gevolgen bij overlijden

Bij het overlijden van één van de echtgenoten behoudt de langstlevende echtgenoot zijn of haar eigen helft van het gemeenschappelijk vermogen.

Dit deel vormt geen onderdeel van de nalatenschap.

Het eigen vermogen en de helft van het gemeenschappelijk vermogen van de overledene komen indiens nalatenschap terecht. 

De langstlevende echtgenoot erft overeenkomstig de bepalingen van het wettelijk erfrecht.

Geschiktheid

Het wettelijk stelsel is geschikt voor echtgenoten die hun gezamenlijke inkomsten en aankopen wensen te delen, maar hun persoonlijke goederen afzonderlijk willen behouden.

Het biedt een evenwichtige en beschermende regeling, zowel bij leven als bij overlijden.

 2.  Het stelsel van scheiding van goederen

Het stelsel van scheiding van goederen kan uitsluitend worden ingevoerd via een notariële huwelijksovereenkomst.

Het kenmerkt zich door maximale financiële zelfstandigheid: elke echtgenoot blijft volledig eigenaar van zijn eigen vermogen, inkomsten en schulden, en beheert deze geheel zelfstandig.

Samenstelling van het vermogen

Binnen dit stelsel bestaat er geen gemeenschappelijk vermogen.

Elke echtgenoot:

• oefent het volledige beheer uit over zijn eigen vermogen;
• draagt de verantwoordelijkheid voor zijn persoonlijke verplichtingen en schulden;
• behoudt de volledige eigendom van de inkomsten die hij of zij verwerft.

Indien echtgenoten samen een goed aankopen, komen deze in een onverdeeldheid.

De schulden van de ene echtgenoot kunnen in principe niet worden verhaald op het vermogen van de andere, wat een sterke bescherming biedt in geval van beroepsrisico’s, zoals bij zelfstandige activiteiten.

Gevolgen bij echtscheiding

Bij echtscheiding bestaat er geen gemeenschappelijk vermogen dat moet worden verdeeld.

Elke echtgenoot behoudt zijn eigen goederen en inkomsten.

Enkel de goederen die in onverdeeldheid toebehoren aan beide echtgenoten (zoals een gezamenlijk aangekochte woning of rekening) worden verdeeld volgens de contractueel vastgelegde eigendomsaandelen.

Gevolgen bij overlijden

Bij het overlijden van één van de echtgenoten vormt enkel het persoonlijk vermogen van de overledene de nalatenschap.

De langstlevende echtgenoot behoudt zijn eigen vermogen en erft overeenkomstig het wettelijk erfrecht.

Geschiktheid

Het stelsel van scheiding van goederen is aangewezen voor echtgenoten die hun financiële onafhankelijkheid wensen te behouden en hun vermogens strikt gescheiden willen houden.

Het is bijzonder geschikt voor koppels waarbij één of beide partners ondernemingsrisico’s dragen of wanneer een duidelijke vermogensafscheiding gewenst is.

 3.  Het stelsel van algehele gemeenschap van goederen

Het stelsel van algehele gemeenschap van goederen is het meest verregaande van de drie huwelijksstelsels en kan enkel worden ingevoerd via een notariële huwelijksovereenkomst.

Het leidt tot een volledige vermogensversmelting: alle goederen, inkomsten en waarden behoren in beginsel toe aan de gemeenschap, ongeacht of zij vóór of tijdens het huwelijk zijn verworven.

Samenstelling van het vermogen

In dit stelsel bestaat er slechts één gemeenschappelijk vermogen dat omvat:

• alle goederen die de echtgenoten reeds vóór het huwelijk bezaten;
• alle goederen en inkomsten die tijdens het huwelijk worden verworven;
• en, indien uitdrukkelijk bepaald, erfenissen en schenkingen die in de gemeenschap vallen.

Uitsluitend goederen met een persoonlijk of strikt individueel karakter kunnen buiten de gemeenschap blijven, zoals kleding of voorwerpen voor persoonlijk gebruik.

Gevolgen bij echtscheiding en overlijden

Bij echtscheiding wordt het volledige gemeenschappelijk vermogen gelijk verdeeld tussen de echtgenoten, ongeacht hun respectieve bijdragen of inkomsten.

Bij overlijden verkrijgt de langstlevende echtgenoot:

• de helft van het gemeenschappelijk vermogen in volle eigendom (zijn of haar eigen deel);
• de andere helft wordt verdeeld overeenkomstig het wettelijk erfrecht.

Dit stelsel biedt de ruimste bescherming voor de langstlevende echtgenoot.

Geschiktheid

Het stelsel van algehele gemeenschap van goederen is voornamelijk geschikt voor koppels die hun volledige vermogen wensen te delen, zowel wat zij vóór als tijdens het huwelijk hebben opgebouwd.

Het veronderstelt een hoog niveau van wederzijds vertrouwen en een uitgesproken wens om een volledig gemeenschappelijk patrimonium te vormen.

Wijziging of aanpassing van het huwelijksstelsel

Echtgenoten kunnen tijdens hun huwelijk beslissen om hun huwelijksstelsel te wijzigen of aan te passen.

Een dergelijke wijziging kan uitsluitend plaatsvinden via een notariële akte, waarin de nieuwe regeling nauwkeurig wordt vastgelegd.

De wijziging heeft geen terugwerkende kracht en geldt slechts vanaf de datum van ondertekening van de nieuwe overeenkomst.

Een wijziging van het huwelijksstelsel kan bijvoorbeeld noodzakelijk of wenselijk zijn wanneer de professionele of financiële situatie van één van de echtgenoten ingrijpend verandert, of wanneer men meer bescherming wil bieden aan de langstlevende echtgenoot.