Discriminatie en racisme in België

Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren. Zij zijn begaafd met rede en geweten en moeten elkaar bejegenen in een geest van broederlijkheid.

~ Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948)

Ondanks dit krachtige beginsel blijven discriminatie en racisme vandaag realiteiten. Ze zijn wereldwijd, in Europa én in België verboden, maar komen nog te vaak voor.

Wat betekent discriminatie precies? Waarom is het schadelijk? Welke wetten beschermen u? En tot wie kunt u zich wenden als slachtoffer? 

Wat is discriminatie precies?

Discriminatie betekent dat iemand ongelijk of onrechtvaardig behandeld wordt op basis van kenmerken die er niet toe zouden mogen doen, zoals afkomst, huidskleur, leeftijd, geloof, geslacht, handicap of seksuele geaardheid.

Er bestaan meerdere vormen van discriminatie:

• Directe discriminatie: iemand wordt openlijk benadeeld omwille van een kenmerk (bv. geweigerd bij een sollicitatie door afkomst).
• Indirecte discriminatie: een regel lijkt neutraal, maar benadeelt in de praktijk toch een bepaalde groep (bv. verplichte taaltest zonder redelijke noodzaak).
• Intimidatie of haatspraak: gedrag of uitingen die iemand kwetsen of bedreigen.
• Opdracht tot discriminatie: iemand verplichten of aanzetten om anderen ongelijk te behandelen.

Het gaat dus niet enkel om extreme gevallen van racisme, maar ook om subtiele of structurele ongelijkheid.

Waarom is discriminatie zo problematisch?

Discriminatie tast de fundamentele rechten en vrijheden van mensen aan. Het beperkt iemands kansen op werk, onderwijs, huisvesting of deelname aan de samenleving. Daarnaast zorgt het voor sociale uitsluiting, spanningen en ongelijkheid.

Daarom wordt discriminatie niet alleen als een maatschappelijk probleem gezien, maar ook als een schending van mensenrechten.

Internationale bescherming tegen discriminatie

Op wereldniveau vormt de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM, 1948) het fundament:

• Artikel 2 garandeert dat ieder mens gelijke aanspraak heeft op alle rechten en vrijheden, zonder onderscheid.
• Artikel 3 bevestigt het recht op leven, vrijheid en veiligheid.

Daarnaast bestaat het VN-Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van rassendiscriminatie (1965). Dit verdrag verplicht staten om racisme actief te bestrijden via wetgeving en beleid.

Europese regels en instellingen

In Europa geldt het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM):

• Artikel 14 EVRM verbiedt discriminatie bij de uitoefening van alle rechten en vrijheden in het verdrag.
• Met Protocol nr. 12 is dit verbod nog uitgebreid naar alle vormen van discriminatie.

Daarnaast bestaan er instellingen die toezien op naleving:

• ECRI (Europese Commissie tegen Racisme en Onverdraagzaamheid): monitort lidstaten en geeft aanbevelingen.
• EHRM (Europees Hof voor de Rechten van de Mens): hier kan elke burger of organisatie een klacht indienen tegen een lidstaat die mensenrechten schendt.

Belgische wetten tegen discriminatie

In België is discriminatie wettelijk verboden en strafbaar. Drie wetten vormen de basis:

Antiracismewet (1981)

Verbiedt discriminatie op basis van afkomst, huidskleur, nationale of etnische herkomst.

Antidiscriminatiewet (2007)

Breidt de bescherming uit naar o.a. leeftijd, geloof, handicap, seksuele geaardheid, burgerlijke staat en meer.

Wet op de gelijkheid van vrouwen en mannen (2007)

Verzekert gelijke behandeling tussen mannen en vrouwen en verbiedt seksisme en seksuele intimidatie.

Deze wetten geven rechters de mogelijkheid om slachtoffers schadevergoeding toe te kennen en daders te bestraffen.

Waar kunt u terecht als u gediscrimineerd wordt?

Unia - Interfederaal Gelijkekansencentrum

Unia is het officiële meldpunt voor discriminatie in België. U kunt er terecht voor informatie, advies en klachtbehandeling. Indien nodig kan Unia ook zelf optreden in een rechtszaak.

• Gratis nummer: 0800 12 800
• Website: unia.be

Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen (IGVM)

Bevoegd voor klachten rond discriminatie op basis van geslacht, genderidentiteit of genderexpressie.

Politie en rechtbanken

Bij ernstige feiten, zoals haatmisdrijven of bedreigingen, kunt u altijd klacht neerleggen bij de politie.