Erfgenamen in conflict: welke stappen zijn mogelijk?

Een nalatenschap brengt vaak emoties met zich mee, zeker wanneer er meerdere erfgenamen zijn.

Meningsverschillen over de nalatenschap komen regelmatig voor: over de waarde van goederen, de verdeling van het vermogen, schulden van de overledene, schenkingen uit het verleden of de inhoud van het testament.

Discussies kunnen de afhandeling van een nalatenschap jarenlang vertragen en zelfs familiale relaties beschadigen. 

Bepaal de erfgenamen

Elke nalatenschap begint met het vaststellen van wie erfgenaam is. Dat gebeurt op basis van:

• de wet (bijvoorbeeld kinderen, partner, ouders);
• een testament (als de overledene een testament heeft opgesteld);
• contractuele bepalingen, zoals een huwelijkscontract of een erfovereenkomst.

Bij onduidelijkheid vraagt u best advies aan een notaris. De notaris verklaart officieel wie de erfgenamen zijn in een akte van erfrecht of verklaring van erfrecht.

Maak een volledige lijst van de nalatenschap

Veel discussies ontstaan door een gebrek aan duidelijkheid over welke goederen, bankrekeningen en schulden deel uitmaken van de nalatenschap.

Een notaris kan hierbij helpen door:

• een volledige inventaris op te maken;
• de waarde van goederen te bepalen;
• schulden en kosten in kaart te brengen;
• openstaande rekeningen, verzekeringen of bezittingen op te vragen.

Een inventaris voorkomt misverstanden en creëert transparantie tussen erfgenamen.

Probeer tot een minnelijk akkoord te komen

Een gesprek onder begeleiding van een notaris of bemiddelaar kan vaak al veel oplossen. De erfgenamen kunnen samen afspreken hoe de goederen worden verdeeld, wie bepaalde goederen overneemt en hoe de restwaarde wordt verrekend.

Voordelen van een minnelijk akkoord:

• het bespaart tijd en kosten;
• het behoudt de familiale relatie;
• het biedt de mogelijkheid om flexibele oplossingen te vinden.

Bij complexe dossiers kan een erkend familiemediator helpen om tot een haalbare regeling te komen zonder dat een rechter moet tussenkomen.

Vraag een gerechtelijke vereffening-verdeling aan

Wanneer erfgenamen het niet eens raken ondanks tussenkomst van een notaris, kan een erfgenaam de familierechtbank vragen om de nalatenschap gerechtelijk te laten vereffenen en verdelen.

De rechtbank stelt dan een notaris-vereffenaar aan die:

• de volledige nalatenschap onderzoekt;
• waardebepalingen laat uitvoeren;
• schulden regelt;
• een voorstel van verdeling opstelt;
• eventuele tegenkantingen beoordeelt.

De rechter neemt uiteindelijk een beslissing wanneer de erfgenamen geen akkoord vinden.

Laat betwiste waarderingen herbekijken

Conflicten ontstaan vaak door:

• discussie over de waarde van vastgoed;
• discussie over juwelen, kunst of voertuigen;
• afwijzing van bepaalde waarderingsmethodes.

In dat geval kan een onafhankelijke schatter-expert worden ingeschakeld. Soms is dit verplicht in een gerechtelijke procedure.

Onderzoek schenkingen of voorschotten uit het verleden

Discussies gaan vaak over schenkingen die voor het overlijden werden gedaan, bijvoorbeeld:

• een bouwgrond;
• een geldbedrag;
• een lening aan één kind;
• een schenking die nooit werd geregistreerd.

Deze moeten in veel gevallen ingebracht worden in de nalatenschap. De waardering kan aanleiding geven tot conflict. De notaris of rechtbank bepaalt hoe deze elementen moeten worden verrekend.

Bij spanningen of onzekerheid is het belangrijk om tijdig professioneel advies in te winnen.

De notaris geeft neutraal advies en is verplicht om alle erfgenamen correct te informeren.

Een advocaat kan u bijstaan wanneer de andere erfgenamen niet meewerken of wanneer een procedure onvermijdelijk lijkt.