Het verblijvingsbeding en het keuzebeding: hoe beschermt u uw partner het best?

Veel koppels willen elkaar maximaal beschermen als één van hen overlijdt. Een huwelijkscontract biedt de mogelijkheid om hierover afspraken te maken. Twee clausules die vaak gebruikt worden zijn het verblijvingsbeding en het keuzebeding.

Op het eerste gezicht lijken ze sterk op elkaar, maar de juridische en fiscale gevolgen zijn erg verschillend.

Wat is een verblijvingsbeding?

Het verblijvingsbeding wordt in de praktijk ook wel de clausule “langst leeft, al heeft” genoemd.

Daarmee spreken echtgenoten af dat het volledige gemeenschappelijke vermogen bij het overlijden van de eerste partner automatisch naar de langstlevende gaat.

Zonder zo’n afspraak zou het gemeenschappelijk vermogen verdeeld worden: de helft voor de langstlevende, en de andere helft voor de kinderen. Met een verblijvingsbeding schuift de erfenis van de kinderen dus op tot na het overlijden van de tweede ouder.

Voorbeeld

Stel dat de gezinswoning deel uitmaakt van het gemeenschappelijk vermogen. Dankzij een verblijvingsbeding wordt de langstlevende volle eigenaar van de woning en kan hij of zij er vrij over beschikken.

Nadelen van een verblijvingsbeding

Hoewel dit beding vroeger populair was, is het vandaag vaak minder interessant:

• Wettelijke bescherming is al sterk: sinds de hervormingen van het erfrecht (en al sinds 1981 voor de gezinswoning) krijgt de langstlevende sowieso vruchtgebruik op de gezinswoning en de inboedel.
• Fiscale nadelen: het volledige vermogen wordt in één keer belast bij de langstlevende. Bij diens overlijden volgt opnieuw erfbelasting voor de kinderen, waardoor het vermogen dubbel belast kan worden.
• Geen flexibiliteit: alles gaat automatisch naar de langstlevende, ook als dat fiscaal of familiaal niet de beste oplossing is.

Wat is een keuzebeding?

Het keuzebeding is een flexibelere clausule. Hier krijgt de langstlevende de mogelijkheid om bij het overlijden van de eerste partner zelf te beslissen wat er gebeurt met de gemeenschap.

Er zijn verschillende opties:

• de langstlevende neemt alles over;
• hij of zij kiest enkel bepaalde goederen (bv. de woning of spaarrekeningen);
• of er wordt een gedeeltelijke verdeling gemaakt.

Voordelen van een keuzebeding

Een keuzebeding biedt verschillende voordelen:

• Flexibiliteit: de beslissing gebeurt op het moment van overlijden, rekening houdend met de gezinssituatie, fiscale gevolgen en financiële noden.
• Fiscaal voordeel: erfbelasting kan gespreid of beperkt worden, doordat kinderen eventueel al een deel erven.
• Familiale balans: soms is het wenselijk dat kinderen al vroeger een deel krijgen, bijvoorbeeld om familiale spanningen te vermijden of omdat zij zelf financiële steun nodig hebben.

Waarom is het keuzebeding vaak de betere keuze?

Het verblijvingsbeding was vroeger een belangrijke bescherming, maar door de huidige wetgeving is de positie van de langstlevende partner sowieso al goed verzekerd. Daardoor wordt een verblijvingsbeding vandaag vaak overbodig of zelfs nadelig.

Het keuzebeding daarentegen biedt maatwerk: de langstlevende kan de oplossing kiezen die het best past op dat moment, zowel fiscaal als praktisch.