Aan welke voorwaarden moet de begiftigde voldoen?

Een schenking is in België een veelgebruikte manier om tijdens het leven vermogen over te dragen aan een ander.

Achter zo’n schenking schuilt meestal een weloverwogen beslissing, een uitdrukking van zorg, genegenheid of dankbaarheid.

Toch kan een schenking niet aan om het even wie worden gedaan.

Aan welke voorwaarden moet de begiftigde voldoen?

Wie vermogen wenst te schenken, moet niet alleen bepalen wat wordt geschonken, maar ook aan wie.

De persoon die de schenking ontvangt, de begiftigde, moet aan specifieke wettelijke vereisten voldoen.

De geldigheid van de schenking hangt niet uitsluitend af van de intentie van de schenker, maar ook van de rechtspositie en aanvaarding door de begiftigde.

Volgens het Belgische recht zijn er een aantal fundamentele voorwaarden waaraan een begiftigde moet beantwoorden.

 1.  De begiftigde moet bestaan of reeds verwekt zijn op het ogenblik van de schenking

Een schenking kan enkel tot stand komen ten voordele van een persoon die op het moment van de schenking bestaat, of die ten minste reeds verwekt is.

Een ongeboren, maar reeds verwekt kind kan als begiftigde optreden, op voorwaarde dat het levend en levensvatbaar wordt geboren. In dat geval krijgt de schenking pas werking vanaf de levendgeboorte.

Indien het kind niet levend ter wereld komt, wordt de schenking geacht nooit te hebben bestaan.

 2.  De begiftigde moet bekwaam zijn om de schenking te aanvaarden

Een schenking wordt pas geldig wanneer de begiftigde ze aanvaardt, aangezien er pas dan sprake is van wilsovereenstemming tussen de schenker en de begiftigde.

Een persoon die volledig handelingsbekwaam is, kan de schenking zelfstandig aanvaarden.

Wanneer de begiftigde daarentegen niet bekwaam is om zijn toestemming te geven, bijvoorbeeld een minderjarige of een persoon onder bewind, kan de aanvaarding worden verricht door een wettelijke vertegenwoordiger, zoals een ouder, voogd of bewindvoerder.

De vertegenwoordiger moet steeds handelen in het belang van de begiftigde en, indien de wet dit voorschrijft, voorafgaandelijke toestemming van de vrederechter verkrijgen.

 3.  De begiftigde mag niet behoren tot een categorie van wettelijk uitgesloten personen

Zelfs wanneer aan alle voorgaande voorwaarden is voldaan, kan de wet toch bepalen dat een persoon geen schenking mag ontvangen.

Bepaalde categorieën zijn namelijk wettelijk uitgesloten, om misbruik van vertrouwen, druk of belangenconflicten te vermijden, vooral in situaties waarin de schenker kwetsbaar of afhankelijk is.

De voornaamste uitsluitingen zijn:

• Een voogd mag geen schenking ontvangen van de minderjarige die hij vertegenwoordigt.
• Een bewindvoerder kan geen schenking aanvaarden van de persoon die onder zijn gerechtelijke bescherming staat.
• Artsen, verpleegkundigen en andere zorgverleners mogen geen schenking ontvangen van een patiënt die zij hebben behandeld tijdens de ziekte waaraan die patiënt overlijdt.
• Beheerders en personeelsleden van zorginstellingen mogen geen schenking ontvangen van bewoners van hun instelling, mits enkele uitzonderingen.
• Rechtspersonen, zoals verenigingen of stichtingen, kunnen slechts een schenking aanvaarden na machtiging, doorgaans voorzien in hun statuten of verleend door de bevoegde overheid.

Deze uitsluitingen hebben een duidelijk beschermend doel: zij voorkomen dat personen in een machts- of vertrouwenspositie voordeel halen uit de afhankelijkheid of kwetsbaarheid van de schenker.

Het belang van deze regels

De wettelijke voorwaarden waaraan een begiftigde moet voldoen, vormen een essentiële waarborg voor de rechtsgeldigheid van een schenking.

Ze beschermen niet enkel de schenker en de begiftigde, maar dragen ook bij tot de rechtszekerheid in vermogensrechtelijke verhoudingen.

De regels:

• beschermen kwetsbare personen, zoals minderjarigen, ouderen en zieken, tegen misbruik of beïnvloeding;
• voorkomen belangenconflicten en onrechtmatige bevoordeling;
• verzekeren de geldigheid van de schenking, zodat deze niet achteraf wordt betwist of nietig verklaard.

Wie een schenking overweegt, doet er dus goed aan niet enkel te bepalen wat wordt geschonken, maar vooral aan wie.

Een schenking die niet voldoet aan de wettelijke voorwaarden, kan nietig worden verklaard, waardoor het vermogen terugkeert naar de schenker of diens nalatenschap.