Mag de politie uw identiteitsbewijs zomaar controleren?

Identiteitscontroles maken deel uit van het optreden van de politie, maar bij veel burgers bestaat onduidelijkheid over wanneer zo’n controle wettig is. 

Hoewel agenten duidelijke bevoegdheden hebben, mogen zij uw identiteitsbewijs niet zonder aanleiding opvragen.

De wet bepaalt nauwkeurig in welke omstandigheden een identiteitscontrole is toegestaan en welke waarborgen u daarbij geniet.

Wat houdt een identiteitscontrole in?

Een identiteitscontrole houdt in dat de politie nagaat wie u bent en of uw gegevens overeenstemmen met de officiële registraties.

Tijdens de controle kan u worden gevraagd om uw identiteitskaart, paspoort of verblijfsdocument voor te leggen. De politie mag deze documenten inkijken, uw gegevens verifiëren in de databanken en noteren indien dat noodzakelijk is.

Let op! Hoewel de politie over deze bevoegdheid beschikt, mag een identiteitscontrole niet willekeurig worden uitgevoerd.

In welke situaties is een identiteitscontrole toegelaten?

De wet schrijft voor dat een identiteitscontrole enkel mag plaatsvinden wanneer daar een concrete aanleiding voor bestaat.

De controle moet objectief te verantwoorden zijn en mag niet steunen op louter gevoel of willekeur.

De belangrijkste toegelaten situaties zijn:

• Verdacht gedrag of omstandigheden: wanneer uw gedrag, de omgeving of concrete aanwijzingen een redelijk vermoeden geven dat u gezocht wordt, bij een misdrijf betrokken bent of de openbare orde verstoort.
• Overtredingen: bij elke administratieve of strafrechtelijke overtreding kan de politie uw identiteit vaststellen, zoals bij verkeersovertredingen of feiten die kunnen leiden tot een boete.
• Vrijheidsberoving: wanneer u wordt opgepakt of tijdelijk opgehouden, maakt een identiteitscontrole automatisch deel uit van de procedure.
• Beveiligde of risicovolle zones: bij evenementen of locaties met verhoogde veiligheidsmaatregelen kan de toegang gepaard gaan met identiteitscontrole.
• Verblijfs- en migratieregels: wanneer uw verblijfsstatus moet worden nagegaan of twijfel bestaat over uw verblijfsdocumenten.

Hoe verloopt een identiteitscontrole?

Eenmaal een gegronde reden bestaat, mag de politie uw identiteit verifiëren.

De politie mag uw identiteitskaart of verblijfsdocument inkijken, registreren en verifiëren in de daartoe bestemde systemen.

Uw documenten mogen alleen worden bijgehouden zolang dat strikt noodzakelijk is om uw identiteit vast te stellen. Zodra de controle is afgerond, moeten zij onmiddellijk worden teruggegeven.

Elke identiteitscontrole moet professioneel en respectvol gebeuren. Onnodige vertraging, buitensporige maatregelen of enige vorm van discriminatie zijn niet toegestaan.

Wat als u geen identiteitsbewijs kunt voorleggen?

Wanneer u uw identiteit niet kunt aantonen, weigert mee te werken of wanneer er twijfel bestaat over de juistheid van uw gegevens, kan de politie bijkomende maatregelen nemen.

In dat geval mag u tijdelijk administratief worden aangehouden, voor maximaal twaalf uur, zodat uw identiteit op een andere manier kan worden geverifieerd.

Wie bewust weigert zijn identiteit mee te delen of foutieve informatie geeft, riskeert bovendien een geldboete.

Voor personen zonder geldig verblijfsdocument kan de politie een administratieve aanhouding toepassen van maximaal vierentwintig uur, in afwachting van een beslissing van de bevoegde diensten.

Uw rechten tijdens een identiteitscontrole

Ook tijdens een controle behoudt u belangrijke rechten. Een politieambtenaar moet zich op uw verzoek identificeren, zodat duidelijk is wie de controle uitvoert en dat deze correct en bevoegd gebeurt.

Daarnaast hebt u recht op een respectvolle behandeling en een korte toelichting over de reden van de controle, tenzij dringende omstandigheden dat tijdelijk onmogelijk maken.