Ontstaan van de Europese Unie: van samenwerking naar eenheid

Na de Tweede Wereldoorlog was het duidelijk dat Europese landen meer moesten samenwerken om vrede, stabiliteit en economische groei te waarborgen.

Wat begon als een bescheiden initiatief rond kolen en staal, groeide uit tot de Europese Unie (EU) zoals we die vandaag kennen: een uniek samenwerkingsverband van 27 landen.

De Schumanverklaring (1950)

Op 9 mei 1950 stelde de Franse minister van Buitenlandse Zaken, Robert Schuman, een revolutionair idee voor. Hij pleitte ervoor om de productie van kolen en staal - toen essentiële grondstoffen voor oorlog en wederopbouw - onder een gezamenlijke autoriteit te plaatsen.

Het doel: oorlog in Europa onmogelijk maken door landen economisch te verbinden. Deze Schumanverklaring wordt beschouwd als het startpunt van de Europese integratie.

De Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) (1951)

In 1951 ondertekenden zes landen – België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemburg en Nederland – het Verdrag van Parijs en richtten ze de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) op.

Het was de eerste supranationale instelling waarin landen een deel van hun macht afstonden aan een gemeenschappelijk orgaan. Het succes van de EGKS legde de basis voor verdere samenwerking.

De Europese Economische Gemeenschap: EEG (1957)

Met het Verdrag van Rome in 1957 werd de Europese Economische Gemeenschap (EEG) opgericht. Het doel was een gemeenschappelijke markt waar goederen, diensten, kapitaal en personen vrij konden circuleren. Dit wordt nog steeds de “vier vrijheden” van de EU genoemd.

De EEG bracht ook samenwerking op het gebied van landbouw en handel, wat leidde tot meer welvaart en stabiliteit.

Het Verdrag van Maastricht (1993)

De echte geboorte van de Europese Unie (EU) kwam er in 1993 met het Verdrag van Maastricht. Dit verdrag breidde de samenwerking sterk uit:

• invoering van de Europese Unie als formeel samenwerkingsverband;
• plannen voor een gezamenlijke munt, de euro;
• samenwerking op het gebied van buitenlands beleid en justitie.

Hiermee werd de EU een politieke en economische unie die veel verder ging dan alleen handel.

Uitbreidingen en Brexit

Vanaf de zes oprichters groeide de Unie uit tot 27 lidstaten. Landen uit Noord-, Zuid- en Oost-Europa sloten zich aan.

Een keerpunt kwam in 2020, toen het Verenigd Koninkrijk officieel uit de EU stapte (Brexit). Ondanks deze uitstap blijft de EU een van de grootste economische en politieke blokken ter wereld.

Prioriteiten van de EU

De Europese Unie werkt vandaag rond vier kernprioriteiten:

• Bescherming van burgers en vrijheden – via samenwerking op het vlak van veiligheid, rechtspraak en privacy.
• Economische groei en stabiliteit – door de interne markt en een gezamenlijk monetair beleid.
• Duurzaamheid en sociale rechtvaardigheid – streven naar een groen, klimaatneutraal en sociaal Europa.
• Europese waarden wereldwijd verdedigen – de EU als internationale speler in handel en diplomatie.

Belangrijkste instellingen van de EU

Om deze prioriteiten waar te maken, beschikt de EU over verschillende instellingen:

• Europees Parlement - gekozen door burgers, stelt wetten vast en keurt budgetten goed.
• Europese Raad - brengt de regeringsleiders samen voor beleidslijnen.
• Europese Commissie - bereidt wetten voor en ziet toe op uitvoering.
• Hof van Justitie van de EU - bewaakt dat EU-recht correct wordt toegepast.

Daarnaast zijn er aanvullende samenwerkingen, zoals de Economische en Monetaire Unie, waarvan de euro het bekendste resultaat is.

Tijdlijn: van Schuman tot EU

1950 – Schumanverklaring: voorstel voor Europese samenwerking.

1951 – Oprichting EGKS (6 landen).

1957 – Verdrag van Rome: EEG en Euratom opgericht.

1993 – Verdrag van Maastricht: officiële oprichting van de EU.

2002 – Invoering van de euro in twaalf lidstaten.

2004-2013 – Grote uitbreidingsgolven met Oost-Europese landen.

2020 – Brexit: Verenigd Koninkrijk verlaat de EU.