Onwaardigheid om te erven: wat moet u weten?

Wanneer iemand overlijdt, gaat zijn of haar nalatenschap over naar de erfgenamen.

In sommige gevallen bepaalt de wet echter dat bepaalde personen “onwaardig” zijn om te erven. Dit betekent dat zij uitgesloten worden van hun erfrecht.

In dit artikel leggen we uit wat erfrechtelijke onwaardigheid inhoudt, wanneer dit van toepassing is en wat de gevolgen zijn voor de erfgenaam en diens kinderen.

Wat is onwaardigheid om te erven?

Onwaardigheid is een wettelijke sanctie die ervoor zorgt dat iemand geen aanspraak kan maken op (een deel van) de nalatenschap van de overledene. Het gaat om uitzonderlijke situaties waarin de erfgenaam zich ernstig misdragen heeft tegenover de erflater (de overledene).

De Belgische wet maakt een onderscheid tussen twee categorieën van feiten.

De categorieën van onwaardigheid

 1.  Automatische onwaardigheid: zware misdrijven tegen de erflater

Bepaalde criminele feiten leiden automatisch tot onwaardigheid. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer een erfgenaam schuldig wordt bevonden aan:

• Moord of doodslag op de erflater;
• Andere opzettelijke levensdelicten die de dood van de erflater tot gevolg hebben.

In zulke gevallen wordt de erfgenaam automatisch uitgesloten van de nalatenschap. Er is dus geen bijkomende tussenkomst van een rechtbank nodig.

 2.  Onwaardigheid na tussenkomst van de rechter

Andere ernstige feiten kunnen tot onwaardigheid leiden, maar niet automatisch. Dit is het geval bij misdrijven tegen de erflater die geen overlijden tot gevolg hadden, zoals:

• Verkrachting;
• Opzettelijke slagen en verwondingen;
• Andere zware misdrijven tegen de persoon van de erflater.

Hier kan enkel een rechter beslissen over de onwaardigheid. Dat gebeurt ofwel op verzoek van de procureur des Konings, ofwel wanneer de strafrechter de onwaardigheid uitspreekt als bijkomende straf bij een veroordeling.

Gevolgen van onwaardigheid

Wanneer iemand onwaardig is om te erven, zijn de gevolgen verregaand.

Geen rechten in de nalatenschap

De onwaardige erfgenaam wordt beschouwd alsof hij of zij nooit enig recht had op de erfenis. De volledige uitsluiting geldt vanaf het openvallen van de nalatenschap.

Teruggave van ontvangen erfenis

Als de onwaardige reeds goederen of inkomsten uit de nalatenschap heeft ontvangen, moeten deze worden teruggegeven. Dit zorgt ervoor dat de erfenis eerlijk verdeeld blijft onder de andere erfgenamen.

Aandeel gaat naar afstammelingen of andere erfgenamen

Het erfdeel van de onwaardige gaat in principe naar zijn of haar kinderen (afstammelingen).

• Als er afstammelingen zijn, erven zij in de plaats van de ouder.
• Zijn er geen afstammelingen, dan wordt het erfdeel verdeeld onder de overige erfgenamen.

Positie van de kinderen van een onwaardige erfgenaam

Kinderen van een onwaardige erfgenaam worden niet automatisch gestraft voor de daden van hun ouder. Zij behouden hun recht om te erven in plaats van hun ouder.

Belangrijk hierbij is dat de onwaardige ouder geen genotsrecht heeft op de goederen die de kinderen erven. Dit betekent dat de ouder deze goederen niet kan beheren of er inkomsten uit kan halen.

Daarnaast geldt dat, als de kinderen overlijden en de geërfde goederen nog aanwezig zijn, de onwaardige ouder ook uitgesloten blijft van dit deel van hun nalatenschap. Als de goederen niet meer in natura aanwezig zijn, wordt de ouder uitgesloten voor de waarde ervan.

Uitzondering: vergiffenis door de erflater

De wet voorziet één belangrijke uitzondering: de erflater kan de erfgenaam vergeven.

• Deze vergiffenis moet vóór het overlijden van de erflater gebeuren.
• Ze moet schriftelijk worden vastgelegd in een document dat voldoet aan de vormvereisten van een testament.

Wanneer dit correct gebeurt, vervalt de onwaardigheid en kan de erfgenaam alsnog erven.