Op welke manieren wordt een overeenkomst beëindigd in België?

Een overeenkomst sluit u meestal met de bedoeling dat beide partijen hun afspraken nakomen. 

Toch kan het gebeuren dat u het contract wilt beëindigen, of dat het contract om juridische redenen ophoudt te bestaan.

In dit artikel leest u alle juridische mogelijkheden om een overeenkomst te beëindigen, hun gevolgen en de aandachtspunten waarmee u rekening moet houden.

 1.  Uitvoering van de overeenkomst

De meest natuurlijke manier waarop een overeenkomst eindigt, is wanneer beide partijen hun verplichtingen volledig hebben uitgevoerd.

• De overeengekomen prestaties zijn geleverd en de betaling is gebeurd.
• De overeenkomst dooft van rechtswege uit: er blijven geen rechten of plichten bestaan.

Dit is de normale manier van beëindiging en vereist geen bijkomende formaliteiten.

 2.  Beëindiging in onderling akkoord

Partijen kunnen op elk moment beslissen om hun overeenkomst te beëindigen, zelfs vóór de voorziene einddatum.

• Dit gebeurt via een wederzijds akkoord (ook “dading” genoemd).
• Het is aanbevolen om dit schriftelijk vast te leggen, met vermelding van de datum van beëindiging en eventuele financiële regelingen.

Een beëindiging in onderling overleg is vaak de meest eenvoudige en minst conflictueuze oplossing.

 3.  Opzegging

Sommige contracten voorzien de mogelijkheid tot opzegging.

• Bij contracten van onbepaalde duur: de wet of de overeenkomst laat meestal een opzeg toe, mits respect voor een redelijke opzegtermijn.
• Bij contracten van bepaalde duur: opzeg is slechts mogelijk indien dit uitdrukkelijk in de overeenkomst of de wet is voorzien.

Let erop dat opzegging vaak aan vormvereisten onderworpen is, zoals een aangetekende brief. Worden deze niet nageleefd, dan is de opzegging ongeldig.

 4.  Vervanging door een nieuwe overeenkomst (Novatie)

Partijen kunnen overeenkomen dat de oude overeenkomst wordt vervangen door een nieuwe.

• Dit heet novatie.
• De oude verbintenissen verliezen hun werking en worden vervangen door de nieuwe afspraken.
• Dit moet duidelijk en ondubbelzinnig worden vastgelegd om discussie te vermijden.

 5.  Vrijwillige kwijtschelding

De partij die een prestatie mocht ontvangen, kan beslissen om de andere partij vrijstelling te verlenen van haar verplichtingen.

• Dit kan bijvoorbeeld gebeuren wanneer een klant nog een bedrag verschuldigd is, maar de leverancier besluit af te zien van verdere betaling.
• De kwijtschelding moet duidelijk gecommuniceerd worden en kan gedeeltelijk of volledig zijn.

 6.  Ontbinding wegens wanprestatie

Wanneer één van de partijen haar verplichtingen niet nakomt, kan de overeenkomst worden ontbonden wegens wanprestatie.

• Dit kan via een ontbindend beding in de overeenkomst of via een rechterlijke beslissing.
• De ontbinding heeft in principe een retroactief effect: de overeenkomst wordt geacht nooit te hebben bestaan en partijen moeten teruggeven wat reeds werd uitgevoerd.

 7.  Ontbinding wegens overmacht

Indien de uitvoering van de overeenkomst definitief onmogelijk wordt door omstandigheden buiten de wil van de partijen, kan de overeenkomst worden beëindigd wegens overmacht.

• De overmacht moet objectief, onvoorzienbaar en onvermijdbaar zijn.
• Financiële moeilijkheden alleen volstaan niet.

 8.  Ontbindende voorwaarde

Sommige overeenkomsten bevatten een ontbindende voorwaarde.

• Wanneer deze voorwaarde zich voordoet, wordt de overeenkomst automatisch beëindigd.
• Voorbeelden: een koop die enkel doorgaat indien een lening wordt goedgekeurd, of een huurcontract dat eindigt bij verkoop van het pand.

 9.  Verjaring

Wanneer de verjaringstermijn is verstreken, kan de overeenkomst niet langer worden afgedwongen.

• De algemene verjaringstermijn bedraagt 10 jaar (art. 2262bis BW).
• Voor handelsvorderingen en periodieke betalingen geldt een termijn van 5 jaar.

De verbintenis blijft bestaan, maar kan niet meer via de rechter worden ingevorderd.

 10.  Rechterlijke nietigverklaring of vernietiging

Wanneer een overeenkomst niet voldoet aan de geldigheidsvoorwaarden (bijvoorbeeld door dwang, bedrog of onbekwaamheid), kan de rechter:

• de overeenkomst nietig verklaren (ze wordt geacht nooit te hebben bestaan),
• of ze vernietigen (de gevolgen worden beëindigd vanaf de beslissing).

In beide gevallen worden de partijen, voor zover mogelijk, teruggebracht naar de toestand van vóór de overeenkomst.