Ouder-kindrelatie en ouderlijk gezag: rechten en plichten in België

Wie bepaalt waar een kind naar school gaat, welke medische zorg het krijgt en hoe zijn of haar geld wordt beheerd? Dat alles valt onder het ouderlijk gezag.

Dit juridische begrip geeft ouders het recht én de plicht om belangrijke beslissingen te nemen, altijd met het belang van het kind voorop.

Maar wat betekent dat in de praktijk? Hoe werkt dit als ouders gescheiden zijn? En hoeveel inspraak krijgt een kind zelf?

Wat is ouderlijk gezag?

Ouderlijk gezag is de juridische bevoegdheid van ouders om beslissingen te nemen over hun minderjarige kinderen.

Het omvat drie belangrijke aspecten:

• Opvoedingsrecht en -plicht: ouders zorgen voor de opvoeding en begeleiding van hun kind en nemen beslissingen die bijdragen aan zijn of haar ontwikkeling.
• Beheersrecht: ouders beheren de goederen en het vermogen van hun kinderen.
• Vertegenwoordiging: ouders vertegenwoordigen hun kinderen in juridische en administratieve aangelegenheden.

Elke beslissing moet steeds worden genomen in het belang van het kind.

Dagelijkse beslissingen van ouders

Naast grote thema’s beslissen ouders ook over het dagelijks leven van hun kinderen. Voorbeelden:

• Voeding: vegetarisch of niet, wel of geen suiker.
• Activiteiten: sport, hobby’s, jeugdbeweging, uitgaan.
• Lichaamsversieringen: toestaan van een tattoo of piercing.
• Financiën: zakgeld geven, spaargeld beheren en aankopen goedkeuren.

Elke beslissing moet bijdragen aan een gezonde en evenwichtige ontwikkeling.

Gezamenlijk ouderlijk gezag

In de meeste gevallen oefenen ouders het ouderlijk gezag gezamenlijk uit, zelfs wanneer ze niet samenwonen of gescheiden zijn.

Belangrijke keuzes worden in overleg gemaakt, zoals:

• Schoolkeuze en studierichting
• Medische behandelingen
• Woonplaats van het kind
• Religieuze of levensbeschouwelijke opvoeding
• Toestemming voor reizen naar het buitenland

Wat als ouders gescheiden zijn of het niet eens worden?

Ook na een scheiding blijft het ouderlijk gezag meestal gezamenlijk. Dit betekent dat ouders moeten blijven overleggen over grote beslissingen.

Lukt dat niet, dan kan de familierechtbank een beslissing nemen. De rechter kan:

• Eén ouder machtigen om bepaalde beslissingen alleen te nemen.
• Het ouderlijk gezag volledig aan één ouder toevertrouwen.
• Bepalen dat sommige keuzes enkel gezamenlijk mogen worden genomen.

Op die manier blijft het belang van het kind altijd centraal staan.

Let op! Alleen de wettelijke ouders hebben ouderlijk gezag. Stiefouders, ook al dragen zij bij aan de dagelijkse zorg, hebben geen ouderlijk gezag.

Evolutie: meer inspraak naarmate een kind ouder wordt

Ouderlijk gezag is geen statisch gegeven. Naarmate een kind ouder wordt, groeit zijn of haar inspraak:

• Jonge kinderen: ouders beslissen vrijwel alles.
• Tieners: hun mening weegt zwaarder mee.
• Vanaf 12 jaar: kinderen hebben een hoorrecht in familiale procedures.
• Bij medische beslissingen: als een arts het kind oordeelsbekwaam acht, kan het zelf mee beslissen over behandelingen.

Ouders evolueren zo van een beslissende rol naar een begeleidende rol.

Wanneer ouders hun gezag niet kunnen uitoefenen

Als ouders hun gezag niet kunnen uitoefenen - bijvoorbeeld door overlijden of ernstige omstandigheden - stelt de rechtbank een voogd aan. De voogd neemt de taken van de ouders over en staat onder toezicht van de vrederechter.

Ouderlijke aansprakelijkheid

Naast het beslissingsrecht hebben ouders ook aansprakelijkheid. Zij zijn burgerlijk aansprakelijk voor schade die hun minderjarige kinderen veroorzaken, tenzij de rechter oordeelt dat het kind oud genoeg was om zelf verantwoordelijk te zijn.