Het Grondwettelijk Hof

Bent u van mening dat een wet, decreet of ordonnantie in strijd is met de Grondwet? Dan kunt u onder bepaalde voorwaarden een beroep doen op het Grondwettelijk Hof. 

In dit artikel leest u wat het Grondwettelijk Hof precies doet, in welke situaties u er terechtkomt, hoe een procedure verloopt en of u een advocaat nodig heeft.

Wat is het Grondwettelijk Hof?

Het Grondwettelijk Hof is een bijzondere rechtbank in België. Het controleert of wetten, decreten en ordonnanties in overeenstemming zijn met de Grondwet. Het Hof is dus geen gewoon gerecht dat zich over concrete conflicten tussen burgers buigt, maar speelt een sleutelrol in het bewaren van de grondwettelijke orde.

In het bijzonder onderzoekt het of wetten, decreten en ordonnanties geen inbreuk maken op de fundamentele rechten (zoals het gelijkheidsbeginsel of de vrijheid van onderwijs) en of ze de bevoegdheidsverdeling tussen federale staat, gemeenschappen en gewesten respecteren.

Als het Hof oordeelt dat een norm ongrondwettelijk is, kan het die geheel of gedeeltelijk vernietigen. Die beslissing is bindend.

Wie zetelt in het Grondwettelijk Hof?

Het Hof bestaat uit twaalf rechters, gelijk verdeeld tussen Nederlandstalige en Franstalige leden. Zes van hen zijn juristen met een academische of gerechtelijke loopbaan, zes anderen hebben een politieke achtergrond als (voormalig) parlementslid.

Deze evenwichtige samenstelling weerspiegelt het bijzondere karakter van het Hof, dat opereert op het kruispunt van recht en politiek. De rechters worden benoemd door de Koning op voordracht van het federale parlement. De voorzitter van het Hof wordt gekozen uit de leden.

Wanneer komt u bij het Grondwettelijk Hof terecht?

U komt niet automatisch bij het Grondwettelijk Hof terecht na een geschil voor een gewone rechtbank. Het Hof behandelt uitsluitend zaken waarin wetten, decreten of ordonnanties worden aangevochten wegens strijdigheid met de Grondwet.

Er zijn twee hoofdprocedures:

• Vernietigingsberoep: een verzoek om een norm geheel of gedeeltelijk te vernietigen. Dit moet binnen zes maanden na de publicatie ervan in het Belgisch Staatsblad.

• Prejudiciële vraag: een gewone rechter stelt een vraag aan het Grondwettelijk Hof als hij twijfelt of een wet of decreet grondwettelijk is. Het antwoord van het Hof is bindend voor de verdere behandeling van de zaak.

Wie mag een beroep indienen bij het Grondwettelijk Hof?

U kunt als burger, organisatie of instelling een beroep doen op het Grondwettelijk Hof als u:

• een persoonlijk, rechtstreeks, actueel en wettig belang heeft bij de betwiste norm,

• of als overheidsinstantie bevoegd bent voor het onderwerp.

Ook politieke partijen, vakbonden en andere maatschappelijke organisaties kunnen, onder bepaalde voorwaarden, beroep instellen.

Het Hof onderzoekt echter nooit individuele feiten of conflicten. Het gaat altijd om de toetsing van wetten of decreten aan de Grondwet.

Hoe verloopt een procedure bij het Grondwettelijk Hof?

De procedure start met een verzoekschrift waarin u motiveert waarom een norm strijdig is met de Grondwet. Daarna volgt een schriftelijke procedure waarbij alle partijen hun argumenten uitwisselen.

Er kan een openbare zitting plaatsvinden, waarna het Hof uitspraak doet. In geval van vernietiging verliest de betrokken bepaling haar rechtskracht. Bij een prejudiciële vraag wordt een bindende interpretatie gegeven aan de verwijzende rechter.

Moet u een advocaat nemen?

Hoewel het niet verplicht is een advocaat te nemen, is juridische bijstand sterk aanbevolen. De procedures voor het Grondwettelijk Hof zijn technisch en vereisen een goed inzicht in grondwettelijk recht.

U heeft recht op:

• Vrije keuze van advocaat

• (Gedeeltelijke) terugbetaling via uw rechtsbijstandsverzekering

• Een pro-Deoadvocaat als u aan de inkomensvoorwaarden voldoet

In sommige gevallen bieden vakbonden of belangenorganisaties juridische ondersteuning.