Wat is wettelijk samenwonen?

Steeds meer mensen kiezen ervoor om samen te wonen zonder te trouwen. In België kan dat op twee manieren: feitelijk samenwonen of wettelijk samenwonen.

Wie kiest voor wettelijk samenwonen, laat de samenwoning officieel registreren bij de gemeente. Dat biedt een aantal juridische waarborgen, bijvoorbeeld bescherming van de gezinswoning en regels rond de kosten van het huishouden.

In dit artikel leest u wat wettelijk samenwonen precies inhoudt, wie ervoor in aanmerking komt, hoe u de registratie aanvraagt en welke gevolgen dit heeft voor uw rechten en plichten.

Wat is wettelijk samenwonen?

Wettelijk samenwonen is een door de wet erkende samenlevingsvorm.

Twee personen die op hetzelfde adres wonen, leggen bij de gemeente een verklaring van wettelijke samenwoning af.

Daarmee wordt hun samenwoning officieel vastgelegd in het bevolkingsregister.

Bijzonder aan deze regeling is dat twee meerderjarige personen wettelijk kunnen samenwonen, ongeacht of zij een koppel vormen. Ook familieleden, vrienden of huisgenoten kunnen deze verklaring afleggen.

De wet voorziet hiermee in een minimale juridische bescherming, zonder dat er een huwelijk nodig is.

Wie kan wettelijk samenwonen?

De voorwaarden zijn duidelijk:

• U bent met maximaal twee personen die wettelijk willen samenwonen.
• U bent niet gehuwd en niet wettelijk samenwonend met iemand anders.
• U bent juridisch bekwaam (meerderjarig of ontvoogd).
• U woont samen op hetzelfde adres in België.

Er bestaat geen voorwaarde van een romantische of familiale band. Het belangrijkste is dat beide personen daadwerkelijk samenleven.

Hoe start u een wettelijke samenwoning?

De procedure is eenvoudig en verloopt via de dienst Burgerlijke Stand van uw gemeente:

  1. Verklaring afleggen: beide partners gaan samen naar de gemeente en ondertekenen de verklaring van wettelijke samenwoning.

  2. Identiteitsbewijzen voorleggen: breng uw identiteitskaarten mee; de gemeente kan bijkomende documenten vragen om aan te tonen dat u op hetzelfde adres woont.

  3. Registratie: de ambtenaar registreert de samenwoning in het bevolkingsregister.

U ontvangt een schriftelijke bevestiging. Vanaf dat moment gelden de rechten en plichten van wettelijk samenwonenden.

Samenlevingscontract (optioneel)

Partners kunnen daarnaast een samenlevingscontract opstellen. Dat is niet verplicht, maar biedt extra duidelijkheid.

In zo’n contract kunnen afspraken staan over:

• Eigendom van roerende en onroerende goederen
• Verdeling van inkomsten en uitgaven
• Gebruik van gemeenschappelijke rekeningen
• Regels bij beëindiging van de samenwoning

Voor de geldigheid van het contract moet het worden opgesteld via een notaris.

Rechten en plichten van wettelijk samenwonenden

Wettelijke samenwoning heeft enkele duidelijke juridische gevolgen.

Bescherming van de gezinswoning

Geen van beide partners kan de gezinswoning verkopen, verhuren, hypothekeren of afstand doen van het huurrecht zonder toestemming van de ander, zelfs wanneer de woning eigendom is van slechts één van beiden.

Bijdrage in de kosten van het huishouden

Beide partners moeten bijdragen in de lasten van het huishouden naar verhouding van hun mogelijkheden. Dat omvat:

• Huur of hypotheek
• Energie- en waterkosten
• Voeding en andere vaste kosten
• Onderhoud en opvoeding van gemeenschappelijke kinderen

Hoofdelijke aansprakelijkheid voor huishoudschulden

Voor schulden die betrekking hebben op het huishouden (bijvoorbeeld elektriciteit of huur) zijn beide partners hoofdelijk aansprakelijk.

De schuldeiser kan de volledige betaling bij elk van de partners opeisen.

Beëindiging van de wettelijke samenwoning

Wettelijk samenwonen eindigt automatisch:

• Bij het huwelijk van één van de partners
• Bij het overlijden van één van de partners

Daarnaast kan de samenwoning vrijwillig worden beëindigd:

• Gezamenlijke beëindiging: beide partners dienen samen een verklaring in bij de gemeente.
• Eenzijdige beëindiging: één partner kan alleen een beëindiging aanvragen. De andere partner wordt hiervan officieel verwittigd door de gemeente.

Na beëindiging gelden de rechten en plichten niet langer, behalve voor lopende schulden die nog moeten worden voldaan.

Verschil met feitelijk samenwonen

Het belangrijkste verschil met feitelijk samenwonen is dat wettelijk samenwonen officieel geregistreerd wordt en daardoor juridische bescherming biedt, bijvoorbeeld voor de gezinswoning.

Feitelijk samenwonenden hebben die bescherming niet automatisch en moeten zelf contractueel afspraken maken.

Andere relevante artikels:

De rechten en plichten van wettelijke samenwonenden | Evocaat

Wat is feitelijk samenwonen? | Evocaat

De rechten en plichten van feitelijke samenwonenden | Evocaat

Wat is een samenlevingscontract? | Evocaat