Mag uw werkgever u verplichten om te werken tijdens een staking?

U wilt deelnemen aan een staking, maar uw werkgever vraagt - of eist - dat u toch komt werken.

Sommige werkgevers laten subtiel verstaan dat weigeren gevolgen kan hebben voor uw evaluatie of toekomst in het bedrijf.

Maar mag dat eigenlijk wel?

Het stakingsrecht in België: een fundamenteel sociaal recht

Elke werknemer in België heeft het recht om vrij te beslissen of hij al dan niet deelneemt aan een staking.

Dit recht wordt erkend in artikel 6 van het Europees Sociaal Handvest en bevestigd door zowel het Hof van Cassatie als het Grondwettelijk Hof.

Het stakingsrecht houdt concreet in dat:

• de werknemer mag deelnemen aan een staking, zonder toestemming van de werkgever;
• de werkgever die deelname niet mag verhinderen of ontmoedigen;
• en dat elke vorm van druk, dreiging of beloning die de vrije keuze beïnvloedt, onwettig is.

Met andere woorden: een werkgever mag een werknemer vragen om te komen werken, maar hij mag hem daartoe niet verplichten of onder druk zetten.

Wat mag een werkgever niet doen tijdens een staking?

Een werkgever die een staking wil beperken, moet handelen binnen de grenzen van het recht op collectieve actie.

Bepaalde gedragingen zijn daarbij niet toegestaan, zoals:

• dreigen met negatieve evaluaties, ontslag of verlies van voordelen;
• beloningen of promoties beloven aan werknemers die niet staken;
• indirecte druk uitoefenen via gesprekken, e-mails of telefoontjes;
• sancties opleggen aan werknemers die deelnemen aan een staking.

Dergelijk gedrag wordt beschouwd als ongeoorloofde beïnvloeding van de individuele keuzevrijheid van de werknemer en vormt een inbreuk op het recht op collectieve actie.

Wat mag een werkgever wél doen?

Een werkgever mag vragen of werknemers bereid zijn te komen werken tijdens een staking, zolang die vraag vrijblijvend is en geen gevolgen heeft voor wie besluit te staken.

Daarnaast mag de werkgever, om de werking van het bedrijf te verzekeren, het werk praktisch herorganiseren, bijvoorbeeld door werkwillige werknemers tijdelijk andere taken toe te wijzen.

Die organisatorische aanpassingen mogen echter nooit leiden tot een verplichting om te werken of om de staking te breken.

Uitzondering: minimumdienstverlening in essentiële sectoren

In sommige sectoren moet de dienstverlening om redenen van algemeen belang ook tijdens een staking verzekerd blijven.

In die gevallen kan een werkgever werknemers opvorderen om te werken - dit heet minimumdienstverlening.

Deze uitzondering geldt enkel:

• in sectoren zoals de gezondheidszorg, het openbaar vervoer, de politie en justitie;
• wanneer dit is vastgelegd in een paritair comité, een collectieve arbeidsovereenkomst of een koninklijk besluit;
• en na overleg met de sociale partners.

De werkgever mag dus niet op eigen initiatief bepalen dat werknemers verplicht moeten werken tijdens een staking.

Een formele beslissing van het bevoegde paritair comité of van de bevoegde minister is vereist.

Gevolgen van verboden druk

Wanneer een werkgever werknemers probeert te beïnvloeden om te werken of niet deel te nemen aan een staking, kan dit worden beschouwd als een schending van het stakingsrecht.

Werknemers die hiermee geconfronteerd worden, kunnen zich wenden tot hun vakbondsafgevaardigde, de sociale inspectie of de bevoegde arbeidsinstanties.

Dergelijke gedragingen worden ernstig genomen omdat zij de vrijheid van collectieve actie en het evenwicht tussen werkgever en werknemer ondermijnen.