Verjaring in het Belgisch recht: uitleg, termijnen en voorbeelden

Wie in België een recht wil afdwingen, kan dit niet onbeperkt in de tijd doen. Na verloop van een bepaalde periode kan men zich namelijk beroepen op verjaring.

Dit juridische principe zorgt voor duidelijkheid en voorkomt dat geschillen eindeloos blijven aanslepen

Wat houdt verjaring precies in? Welke soorten bestaan er? En welke termijnen gelden er?

Wat betekent verjaring?

Verjaring is een juridisch begrip dat bepaalt dat bepaalde rechten of vorderingen na verloop van tijd verloren gaan, of dat men net door tijdsverloop een nieuw recht kan verkrijgen.

Het oud Burgerlijk Wetboek omschrijft het in artikel 2219 als volgt:

Verjaring is een middel om, door verloop van een zekere tijd en onder de voorwaarden die de wet bepaalt, iets te verkrijgen of van een verbintenis bevrijd te worden.

Concreet betekent dit dat verjaring betrekking kan hebben op verschillende domeinen:

• Schulden en vorderingen: wie te lang wacht om een schuld te innen, kan dit later niet meer via de rechter afdwingen.
• Aansprakelijkheid: ook een vordering tot schadevergoeding kan verjaren, bijvoorbeeld na een ongeval of medische fout.
• Eigendom en zakelijke rechten: door langdurig en ononderbroken gebruik kan iemand een goed verkrijgen via verkrijgende verjaring.

Twee soorten verjaring

Verjaring kan zowel leiden tot het verlies van een vordering als tot het verkrijgen van een recht. Daarom wordt onderscheid gemaakt tussen bevrijdende verjaring en verkrijgende verjaring.

Bevrijdende verjaring

Bij bevrijdende verjaring verdwijnt het recht om een vordering uit te voeren. De schuldenaar wordt als het ware bevrijd van zijn verplichting.

Het gaat om de meest voorkomende vorm van verjaring, bijvoorbeeld bij een lening die niet op tijd wordt opgeëist.

Verkrijgende verjaring

Bij verkrijgende verjaring gebeurt precies het omgekeerde: iemand kan eigenaar worden van een goed of recht door het gedurende een lange periode ononderbroken te gebruiken of te bezitten, zonder dat de eigenaar hiertegen optreedt.

Een buurman die al tientallen jaren een stuk grond gebruikt alsof het van hem is, kan daardoor uiteindelijk ook juridisch eigenaar worden.

Waarom bestaat verjaring?

Verjaring is geen toevallige regel, maar een bewuste keuze van de wetgever om orde en efficiëntie in het rechtsverkeer te brengen.

Ten eerste bevordert het de rechtszekerheid, omdat geschillen niet eeuwig kunnen blijven bestaan.

Ten tweede worden bewijsproblemen vermeden: na jaren is het vaak onmogelijk om nog documenten of getuigen te vinden.

Ten slotte stimuleert verjaring de efficiëntie, doordat wie zijn recht wil uitoefenen dit tijdig moet doen en niet eindeloos kan afwachten.

Welke verjaringstermijnen gelden er in België?

De Belgische wet bepaalt dat verschillende rechten en vorderingen elk hun eigen verjaringstermijn hebben.

We maken daarbij een onderscheid tussen algemene termijnen, die in de meeste gevallen gelden, en bijzondere termijnen, die van toepassing zijn op specifieke situaties.

Algemene verjaringstermijnen

• 30 jaar - dit is de langste termijn en geldt voor eigendomsrechten en zakelijke rechten.
• 10 jaar - geldt voor persoonlijke vorderingen, zoals het terugvorderen van een lening of de uitvoering van een contractuele afspraak.
  
• 5 jaar (met een maximum van 20 jaar) - geldt voor schadeclaims. De termijn start vanaf de dag nadat men weet dat er schade is én wie verantwoordelijk is. 

Bijzondere verjaringstermijnen

Voor bepaalde vorderingen heeft de wetgever bewust kortere of specifieke termijnen ingevoerd

• 6 maanden - achterstallig loon van werknemers en vorderingen van hotelhouders.
• 1 jaar - vorderingen van handelaars tegen consumenten, en huurprijsaanpassingen.
• 2 jaar - vorderingen van artsen, ziekenhuizen en andere zorginstellingen tegen patiënten.
• 5 jaar - periodieke betalingen zoals huur, pacht, nutsvoorzieningen (water, gas, elektriciteit, internet, telefoon) en interesten.
• 10 jaar - aansprakelijkheid van architecten en aannemers voor de stabiliteit en veiligheid van gebouwen.

Stuiting en schorsing van verjaring

Niet in alle gevallen loopt de verjaringstermijn gewoon door.

Soms kan de termijn gestuit worden, wat betekent dat de klok volledig opnieuw begint, of geschorst, wat inhoudt dat de klok tijdelijk stilvalt en daarna verderloopt.

Stuiting van de verjaring

Bij stuiting begint de termijn dus opnieuw te lopen. Dit kan bijvoorbeeld door een dagvaarding bij de rechtbank, door een ingebrekestelling per aangetekende brief of door een schulderkenning, bijvoorbeeld wanneer een schuldenaar een deel van de schuld betaalt.

Als een huurder na negen jaar een deel van de achterstallige huur betaalt, begint de termijn van tien jaar opnieuw te lopen.

Schorsing van de verjaring

Bij schorsing daarentegen wordt de klok tijdelijk stilgezet, bijvoorbeeld wanneer de vordering betrekking heeft op een minderjarige of wanneer het gaat om een vordering tussen echtgenoten tijdens het huwelijk.

Zodra de reden voor de schorsing verdwijnt, loopt de resterende termijn gewoon verder.

Veelgemaakte misverstanden

Een vaak gehoord misverstand is dat een schuld volledig verdwijnt door verjaring. Dat is niet correct: de schuld blijft bestaan, maar men kan ze niet meer via de rechter afdwingen.

Ook wordt soms gedacht dat verjaring automatisch wordt toegepast. Dat klopt niet: het is aan de partij die zich op verjaring wil beroepen om dit ook daadwerkelijk op te werpen voor de rechter.

Ten slotte wordt vaak vergeten dat verjaring kan worden gestuit of geschorst, waardoor men soms langer tijd heeft dan gedacht.