Wat is een beding van aanwas?

Wanneer u samen met een partner een woning koopt, denkt u vaak vooral aan de toekomst die u samen gaat opbouwen.

Maar wat gebeurt er als één van u overlijdt? Gaat het aandeel van de overledene naar diens erfgenamen, of wordt de langstlevende automatisch volle eigenaar?

Een oplossing hiervoor is het beding van aanwas, ook wel bekend als een tontine. 

Wat is een beding van aanwas (tontine)?

Een beding van aanwas is een juridisch kanscontract. Twee of meer personen kopen samen een goed (bijvoorbeeld een huis) in onverdeeldheid en spreken af dat het aandeel van de eerststervende automatisch “aangroeit” bij dat van de langstlevende.

Dit betekent dat de langstlevende volle eigenaar wordt, zonder dat erfgenamen aanspraak kunnen maken op het goed.

Omdat dit beding gebaseerd is op een toevallige gebeurtenis (het overlijden) en beide partijen gelijke kansen moeten hebben, spreekt men van een kanscontract.

Beding van aanwas en erfrecht

Een beding van aanwas is géén testament en valt niet onder het erfrecht. Het werkt buiten de nalatenschap. Hierdoor kunnen zelfs reservataire erfgenamen (zoals kinderen of ouders) geen rechten uitoefenen op het goed.

Dit maakt het bijzonder interessant voor:

• samenwonenden die elkaar willen beschermen,
• koppels met kinderen uit een vorige relatie,
• echtgenoten gehuwd met scheiding van goederen.

Voorwaarden voor een geldig beding van aanwas

Een beding van aanwas kan niet zomaar in elke situatie worden toegepast. Er gelden duidelijke voorwaarden:

• Minstens twee mede-eigenaars – het beding kan enkel bij gezamenlijke aankoop of gezamenlijk bezit.
• Evenwaardige prestaties – beide partijen moeten een gelijk aandeel hebben (bv. elk 50%).
• Vergelijkbare levensverwachting – de overlevingskansen moeten ongeveer gelijk zijn, anders ziet de fiscus het als een schenking.
• Wederkerigheid – beide partijen moeten gelijke kans hebben op voordeel.
• Notariële akte verplicht – enkel geldig wanneer vastgelegd bij notaris.

Belangrijkste kenmerken

• Automatische overgang: bij overlijden gaat het aandeel van de overledene automatisch naar de langstlevende.
• Geen inmenging erfgenamen: kinderen of ouders hebben geen recht.
• Niet eenzijdig opzegbaar: beëindiging kan enkel in onderlinge overeenstemming of bij specifieke omstandigheden (zoals scheiding).
• Beperking verkoopbaarheid: een mede-eigenaar kan zijn aandeel niet zomaar aan een derde verkopen.
• Fiscale erkenning als kanscontract: enkel dan geldt het belastingvoordeel.

Fiscale gevolgen van een beding van aanwas

Een van de voornaamste redenen waarom een beding van aanwas populair is, zijn de fiscale voordelen.

Geen erfbelasting

Omdat het beding buiten het erfrecht valt, is er geen erfbelasting verschuldigd.

Registratierechten

Bij onroerende goederen betaalt de langstlevende wel registratierechten op het deel van de overledene.

Het tarief dat gold bij aankoop wordt toegepast, maar de waarde van het deel wordt berekend op het moment van overlijden.

Burgerrechtelijke gevolgen

Naast het fiscale aspect heeft een beding van aanwas ook belangrijke juridische gevolgen:

• Uitsluiting reservataire erfgenamen: kinderen en ouders kunnen het goed niet opeisen.
• Definitief verlies voor familie eerststervende: het goed verdwijnt uit de nalatenschap van de eerststervende.
• Mogelijkheid beperking tot vruchtgebruik: om dit nadeel te temperen kan het beding beperkt worden tot het vruchtgebruik.
• Bescherming langstlevende partner: deze krijgt zekerheid over de eigendom.

Voor- en nadelen

Voordelen

• Automatische eigendomsoverdracht
• Bescherming van de langstlevende partner
• Uitsluiting erfgenamen bij gemengde gezinnen
• Geen erfbelasting, vaak fiscaal voordelig

Nadelen

• Registratierechten kunnen nadeliger zijn dan erfbelasting (bv. gezinswoning)
• Niet eenzijdig opzegbaar
• Groot leeftijdsverschil kan leiden tot fiscale herkwalificatie
• Goed kan definitief verdwijnen uit familie van eerststervende