Verontrustende opvoedingssituaties (VOS)

Sommige kinderen groeien op in moeilijke omstandigheden.

Thuis is er soms sprake van geweld, verwaarlozing, armoede of psychische problemen, waardoor de ontwikkeling van het kind ernstig in het gedrang komt.

In zulke gevallen kan de overheid tussenkomen om het kind te beschermen. Dat gebeurt binnen wat men in het recht een verontrustende opvoedingssituatie (VOS) noemt.

Wat is een verontrustende opvoedingssituatie?

Een verontrustende opvoedingssituatie (VOS) ontstaat wanneer een minderjarige opgroeit in omstandigheden die zijn veiligheid, gezondheid of ontwikkeling ernstig bedreigen.

De Vlaamse regelgeving omschrijft dit als een situatie waarin:

• de fysieke, psychische of seksuele integriteit van het kind in gevaar is;
• de ontplooiingskansen van het kind bedreigd worden, bijvoorbeeld door verwaarlozing of huiselijk geweld;
• of de ouders niet in staat zijn om voldoende zorg en stabiliteit te bieden, zelfs niet met hulpverlening.

Een VOS kan dus gaan over mishandeling, verwaarlozing, verslaving, zware gezinsproblemen, of langdurige conflicten.

Hulpverlening: eerst vrijwillig, dan eventueel gerechtelijk

In Vlaanderen geldt het principe van de minst ingrijpende hulpverlening.

Dat betekent dat men altijd eerst probeert om de problemen vrijwillig op te lossen, met de medewerking van de ouders en het kind.

De vrijwillige hulpverlening verloopt meestal via:

• het Ondersteuningscentrum Jeugdzorg (OCJ);
• of het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling (VK).

Deze diensten begeleiden gezinnen waar er zorgen zijn, bijvoorbeeld door gesprekken, thuisbegeleiding of samenwerking met scholen of artsen.

Pas wanneer blijkt dat de vrijwillige hulp niet werkt of geweigerd wordt, of wanneer de veiligheid van het kind onmiddellijk in gevaar is, kan het dossier worden doorgestuurd naar het parket.

Van daaruit kan de jeugdrechtbank worden ingeschakeld.

Wanneer komt de jeugdrechtbank tussen?

De jeugdrechtbank komt pas tussen als vrijwillige hulp onvoldoende bescherming biedt.

Het doel is niet om te straffen, maar om de veiligheid van het kind te garanderen.

De rechter kan verschillende maatregelen nemen, afhankelijk van de ernst van de situatie:

1. Begeleiding en toezicht

De jongere en het gezin blijven samen thuis, maar staan onder toezicht van een consulent die opvolgt of de ouders voldoende meewerken en de leefomstandigheden verbeteren.

2. Opvoedingsondersteuning

De jeugdrechtbank kan ouders verplichten om hulpverlening te aanvaarden, zoals opvoedingsondersteuning, therapie of samenwerking met sociale diensten.

3. Tijdelijke plaatsing

Als het kind thuis niet veilig is, kan de rechter beslissen tot tijdelijke plaatsing in een voorziening of een pleeggezin.

Dit is een uiterste maatregel en gebeurt enkel als er geen andere mogelijkheid meer is.

De jeugdrechtbank volgt de situatie nauw op.

Om de zes maanden wordt het dossier geëvalueerd, en kan de maatregel worden verlengd, aangepast of stopgezet.

Wat is het doel van een VOS-maatregel?

Een VOS-maatregel is geen straf, maar een beschermingsmaatregel.

De jeugdrechtbank probeert niet te straffen, maar te helpen en te herstellen.

Het doel is:

• de veiligheid van het kind te verzekeren;
• de gezinssituatie te stabiliseren;
• en de ontwikkeling van het kind opnieuw kansen te geven.

Wanneer de omstandigheden verbeteren en de ouders opnieuw in staat zijn om voor hun kind te zorgen, wordt de maatregel afgebouwd of stopgezet.

Wie kan een verontrusting melden?

Iedereen die zich zorgen maakt om een kind, kan een verontrusting melden.

Dat kan via:

• het CLB (Centrum voor Leerlingenbegeleiding);
• het CAW (Centrum Algemeen Welzijnswerk);
• het OCJ of het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling;
• of, bij ernstig gevaar, via de politie of het parket.

U hoeft geen bewijs te hebben om een melding te doen: een gegronde bezorgdheid is voldoende om hulp op gang te brengen.