Wat is erfenisbejaging en hoe herkent u het?

Een oudere of zieke persoon beschikt over een aanzienlijk vermogen.

Plots verschijnen er nieuwe mensen in zijn of haar leven: behulpzaam, charmant en altijd in de buurt. Maar hun echte motivatie? Het veiligstellen van een deel van de toekomstige erfenis.

Dit fenomeen, dat vaak leidt tot spanningen, intriges en familieruzies, wordt in de volksmond erfenisbejaging genoemd.

Wat is erfenisbejaging?

Erfenisbejaging, ook captatie genoemd, is een vorm van onrechtmatige wilsbeïnvloeding.

Het gaat om een situatie waarin iemand doelbewust en actief de beslissingen van een persoon met betrekking tot diens nalatenschap probeert te sturen om daar een persoonlijk financieel voordeel uit te halen.

Vaak gaat het om kwetsbare personen, bijvoorbeeld ouderen of zieken, die vatbaarder zijn voor druk of manipulatie.

De essentie is dat de erflater een beslissing neemt die hij zonder de beïnvloeding niet zou hebben genomen.

Voorbeelden uit de praktijk

Voorbeelden maken duidelijk waarover het gaat:

• Een jonge vrouw begint een relatie met een oude, welgestelde man en weet hem te overtuigen om zijn testament in haar voordeel te wijzigen.
• Een verre nicht zorgt maandenlang intensief voor haar zieke tante en verschijnt daarna als enige erfgenaam in het testament.
• Een buurman sluit een oudere, eenzame vrouw af van haar familie en laat haar alles aan hem nalaten.

Dit soort scenario’s kan op zichzelf onschuldig zijn, maar als er druk, misleiding of misbruik van vertrouwen in het spel is, kan er sprake zijn van erfenisbejaging.

Hoe herkent u erfenisbejaging?

Erfenisbejaging is niet altijd gemakkelijk te zien, maar er zijn wel typische signalen die kunnen wijzen op ongewenste beïnvloeding. Let bijvoorbeeld op:

• Plotselinge nieuwe relaties: onbekende personen die snel een vertrouwensband opbouwen met een oudere of zieke persoon.
• Isolatie van familie en vrienden: de begunstigde probeert contact met de familie te beperken of te controleren.
• Invloed op financiële beslissingen: de oudere persoon wordt aangemoedigd om schenkingen te doen, een nieuw testament op te stellen of bestaande regelingen te wijzigen.
• Druk of emotionele chantage: de persoon voelt zich verplicht om geld of goederen te beloven om de relatie of zorg te behouden.
• Ongebruikelijke of geheime transacties: bijvoorbeeld grote geldschenkingen zonder medeweten van andere betrokkenen.

Het is belangrijk om deze signalen tijdig te herkennen. Hoe sneller familieleden of vertrouwenspersonen ingrijpen, hoe groter de kans dat misbruik wordt voorkomen of ongedaan gemaakt.

De wet: erfenisbejaging is verboden

De Belgische wet beschermt het principe van de vrije wil van de erflater. Een schenking, een testament of een andere vermogensbeslissing is alleen geldig als de erflater of schenker vrij en bewust beslist.

Wordt bewezen dat de vrije wil is aangetast, dan kan een rechter:

• het testament,
• de schenking,
• of een andere vermogensbeslissing

nietig verklaren. Dat betekent dat de beslissing ongeldig wordt, alsof ze nooit heeft bestaan.

Bewijs van erfenisbejaging: een moeilijke oefening

Het is niet genoeg om te vermoeden dat er iets niet klopt. De nabestaanden die captatie willen aantonen, moeten overtuigend bewijs leveren. Rechters kijken naar het geheel van omstandigheden.

Belangrijke bewijselementen kunnen zijn:

• Medische gegevens over de mentale gezondheid of wilsbekwaamheid van de erflater.
• Getuigenissen van vrienden, buren of familieleden.
• Documenten of communicatie (brieven, berichten, e-mails) die wijzen op druk of manipulatie.
• Tijdstip van wijziging van het testament: gebeurde dit plots vlak voor overlijden of tijdens een periode van zware ziekte?

Op basis van al deze elementen beoordeelt de rechter of de erflater wel degelijk nog vrij kon beslissen.

Pas als hij overtuigd is dat dit niet zo was, kan hij het testament of de schenking ongeldig verklaren.