Wat te doen bij een overlijden?

Het overlijden van een dierbare is een ingrijpende gebeurtenis. Naast het verdriet en de rouw die u voelt, moeten er helaas ook heel wat praktische en juridische zaken geregeld worden.

Door te weten wat er moet gebeuren, voorkomt u extra stress en zorgt u ervoor dat de administratie, de uitvaart en de financiële afhandeling correct verlopen.

Dit artikel biedt u een helder en volledig stappenplan van wat u moet doen bij een overlijden in België: van de eerste vaststelling tot de opvolging van de nalatenschap.

 Stap 1  Het overlijden laten vaststellen

De eerste officiële stap is de vaststelling van het overlijden door een arts.

• Een arts onderzoekt het lichaam en stelt een medisch attest van overlijden op.
• Dit attest bevat de identiteit van de overledene, de datum en plaats van overlijden en de doodsoorzaak.
• Bij een verdacht of onnatuurlijk overlijden (bijvoorbeeld een ongeval of gewelddadig overlijden) wordt de procureur des Konings ingelicht en kan een wetsdokter worden aangesteld voor een bijkomend onderzoek.

Dit medisch attest is noodzakelijk om de aangifte van overlijden te kunnen doen.

 Stap 2  Aangifte van overlijden bij de gemeente

Met het medisch attest moet een aangifte van overlijden gebeuren bij de dienst Burgerlijke Stand van de gemeente waar het overlijden plaatsvond.

Wie kan de aangifte doen:

• Een familielid of naaste
• Een begrafenisondernemer (vaak de eenvoudigste optie – hij regelt de administratie voor u)
• In sommige gevallen het ziekenhuis of woonzorgcentrum

De ambtenaar van de burgerlijke stand maakt vervolgens een akte van overlijden op.

Dit officiële document is nodig voor de organisatie van de begrafenis of crematie en voor de latere administratieve en juridische stappen.

 Stap 3  De uitvaart regelen

Pas na de opmaak van de akte van overlijden kan de begrafenisondernemer de uitvaart organiseren.

• De wensen van de overledene moeten zoveel mogelijk worden gerespecteerd. Deze kunnen neergeschreven zijn in een wilsbeschikking, vermeld in een testament of eerder mondeling aan de familie zijn meegedeeld.
• De uitvaart (begrafenis of crematie) moet normaal gezien plaatsvinden binnen zes werkdagen na het overlijden, tenzij de burgemeester of de procureur des Konings uitstel verleent.

Het inschakelen van een begrafenisondernemer is sterk aanbevolen. Hij kan niet alleen de plechtigheid organiseren, maar ook de aangifte, de aanvraag van vergunningen en het vervoer van het lichaam voor zijn rekening nemen.

 Stap 4  Administratieve verplichtingen

Na de aangifte van overlijden en de uitvaart moeten een aantal belangrijke administratieve stappen worden gezet:

• Identiteitsdocumenten: lever de identiteitskaart en rijbewijs van de overledene in bij de gemeente.
• Rijksregister: de gemeente zorgt voor de schrapping van de overledene.
• Ziekenfonds: verwittig het ziekenfonds. In sommige gevallen hebt u recht op een uitkering of tegemoetkoming in de begrafeniskosten.
• Werkgever en pensioeninstellingen: meld het overlijden zodat het arbeidscontract kan worden beëindigd en een overlevingspensioen kan worden aangevraagd.
• Banken: breng de bank op de hoogte; rekeningen worden tijdelijk geblokkeerd tot de erfenis geregeld is.
• Verzekeringen en abonnementen: zeg contracten stop of zet ze over (levensverzekering, hospitalisatie, telefoon, internet, energie).

 Stap 5  Juridische en financiële opvolging

Na de eerste administratieve stappen volgt de regeling van de nalatenschap.

• Contacteer een notaris: de notaris opent het dossier en bekijkt wie de wettelijke erfgenamen zijn.
• Verklaring van erfrecht of erfopvolging: noodzakelijk om de bankrekeningen te deblokkeren en de nalatenschap af te wikkelen.
• Successieaangifte: binnen vier maanden na het overlijden moet een aangifte van nalatenschap ingediend worden bij de fiscus.
• Verdeling van goederen: maak in overleg met de erfgenamen afspraken over de verdeling van het vermogen en de inboedel.

 Stap 6  Emotionele en praktische ondersteuning

Vergeet in deze periode ook uw eigen welzijn niet.

• Vraag rouwverlof aan bij uw werkgever om de nodige tijd te nemen voor verwerking en organisatie.
• Zoek steun bij familie, vrienden of professionele hulpverleners wanneer de rouw te zwaar wordt.
• Denk aan praktische zaken zoals een rouwbrief, dankbetuigingen en eventuele herdenkingsmomenten.