Spijbelen in België: wet, gevolgen en rol van school en CLB

In België geldt een strikte leerplicht: kinderen en jongeren van 5 tot 18 jaar zijn verplicht onderwijs te volgen.

Wanneer een leerling spijbelt, betekent dit dat hij of zij onwettig afwezig is.

Spijbelen is dus niet zomaar “een dag school overslaan”, maar een overtreding van de leerplicht, met mogelijke gevolgen voor zowel de leerling als de ouders.

Wat is spijbelen?

Spijbelen betekent dat een leerling zonder geldige reden afwezig is van school. Afwezigheden zijn enkel wettelijk toegestaan bij een gewettigde reden, bijvoorbeeld:

• ziekte (met doktersattest bij langdurige afwezigheid);
• een overlijden in de familie;
• deelname aan een erkende sport- of culturele activiteit;
• overmacht (bv. staking openbaar vervoer).

Wanneer er geen geldige reden is, spreekt men van onwettige afwezigheid of spijbelen.

Waarom is spijbelen een probleem?

Het verbod op spijbelen is niet bedoeld om leerlingen te straffen, maar om hen te beschermen. Structurele afwezigheid kan immers leiden tot:

• achterstand op school en slechtere prestaties;
• schooluitval en minder kansen op de arbeidsmarkt;
• sociaal isolement of problemen thuis.

Door vroegtijdig in te grijpen willen scholen en CLB’s voorkomen dat leerlingen volledig afhaken.

Leerplicht en wettelijke basis

De leerplicht is vastgelegd in de Wet van 29 juni 1983 betreffende de leerplicht. Deze verplicht kinderen en jongeren tussen 5 en 18 jaar om onderwijs te volgen.

Onderwijs is een recht, maar ook een plicht. De overheid wil er zo voor zorgen dat elk kind de kans krijgt om kennis en vaardigheden te ontwikkelen die nodig zijn voor de toekomst.

Hoe reageert de school bij spijbelen?

Wanneer een leerling onwettig afwezig is, volgt er een duidelijke procedure:

 1.  Ouders worden verwittigd

Bij elke onwettige afwezigheid neemt de school contact op met de ouders of voogd. Vaak volgt een gesprek om te achterhalen waarom de leerling afwezig is.

 2.  Schoolreglement en sancties

Elke school legt in haar schoolreglement vast welke sancties mogelijk zijn. Dat kan variëren van een waarschuwing of extra taak tot schorsing. Sancties moeten altijd redelijk en proportioneel zijn.

 3.  Begeleiding door het CLB

Wanneer spijbelen een probleem wordt, schakelt de school het Centrum voor Leerlingenbegeleiding (CLB) in. Het CLB kan gesprekken voeren met de leerling en de ouders, en samen zoeken naar oplossingen.

Problematische afwezigheid

Wanneer een leerling veelvuldig en langdurig spijbelt, spreekt men van problematische afwezigheid. Dit gaat verder dan een paar keer spijbelen: het is structureel schoolverzuim dat de schoolloopbaan ernstig bedreigt.

In zo’n geval kan het CLB:

• een spijbelcontract opstellen, met duidelijke afspraken tussen leerling, ouders en school;
• extra begeleiding voorzien, bijvoorbeeld bij motivatieproblemen, pestgedrag of thuissituaties die tot spijbelen leiden;
• indien nodig de situatie melden aan de politie of jeugdrechter.

Gevolgen voor ouders en schooltoeslag

Hoewel ouders niet altijd rechtstreeks verantwoordelijk zijn voor het spijbelgedrag van hun kind, dragen zij vaak wel de gevolgen.

• Schooltoeslag: leerlingen moeten voldoende aanwezig zijn om recht te hebben op een schooltoeslag (deel van het Groeipakket). Bij veelvuldig spijbelen kan dit recht vervallen en kan de overheid zelfs reeds uitbetaalde bedragen terugvorderen.
• Verantwoordelijkheid: ouders zijn verplicht hun kinderen te laten voldoen aan de leerplicht. In ernstige gevallen kan de procureur des Konings worden ingeschakeld.