Welke personen mogen een schenking doen volgens het Belgisch recht?

Een schenking lijkt een eenvoudige daad van vrijgevigheid, maar in werkelijkheid is het een juridisch bindende rechtshandeling met onherroepelijke gevolgen.

De wet bepaalt daarom uitdrukkelijk wie bevoegd is om te schenken en onder welke voorwaarden dit kan gebeuren.

Welke personen mogen een schenking uitvoeren?

De Belgische wetgeving voorziet specifieke regels die bepalen welke personen juridisch in staat zijn om een schenking uit te voeren en onder welke omstandigheden dit rechtsgeldig kan gebeuren.

 1.  De schenker moet bekwaam en gezond van geest zijn

Een schenking is slechts geldig wanneer de schenker bekwaam is om over zijn goederen te beschikken en gezond van geest is op het ogenblik van de schenking.

Bekwaamheid betekent dat de persoon de gevolgen van zijn handelingen begrijpt en vrijwillig beslist om een deel van zijn vermogen weg te schenken.

Wanneer de schenker niet in staat is om zijn wil correct te vormen, bijvoorbeeld door dementie, mentale stoornis, intoxicatie of zware beïnvloeding, dan kan de schenking nietig worden verklaard.

De wet gaat er dan van uit dat de schenker niet besefte welke handeling hij verrichtte of welke gevolgen eraan verbonden waren.

Enkel wie geestelijk gezond is en vrij van druk of dwang handelt, kan rechtsgeldig schenken.

 2.  Minderjarigen kunnen geen geldige schenking doen

Een minderjarige is volgens het Burgerlijk Wetboek niet handelingsbekwaam.

De wet gaat ervan uit dat minderjarigen de draagwijdte van hun daden nog niet kunnen inschatten.

Zij mogen daarom geen schenking uitvoeren, aangezien dit een definitieve vermogensafstand inhoudt.

Minderjarigen jonger dan 16 jaar

Kinderen onder de 16 jaar zijn volledig onbekwaam om te schenken.

Elke schenking door een minderjarige jonger dan 16 is ongeldig en zonder rechtsgevolg.

Minderjarigen ouder dan 16 jaar

Minderjarigen die 16 jaar of ouder zijn, blijven in beginsel onbekwaam om te schenken.

Zij kunnen slechts een schenking doen via testament, en dit enkel voor de helft van de goederen waarover zij als meerderjarige zouden kunnen beschikken.

Die regeling geldt enkel bij overlijden en niet voor schenkingen tijdens het leven.

Minderjarigen kunnen dus geen geldige schenking doen bij leven. Enkel via testament, en binnen strikte grenzen, is een beperkte uitzondering mogelijk.

 3.  Beschermde meerderjarigen mogen niet schenken zonder toestemming van de vrederechter

Een meerderjarige kan door de vrederechter onder bewind of gerechtelijke bescherming worden geplaatst wanneer hij niet meer in staat is om zijn vermogen zelfstandig te beheren.

In dat geval mag hij geen schenking uitvoeren, noch via een gewone schenking, noch via testament.

De bedoeling van de wet is te vermijden dat kwetsbare personen misleid worden of zichzelf financieel benadelen.

Een schenking is immers een onherroepelijke rechtshandeling, die het vermogen van de schenker onmiddellijk en definitief vermindert.

Alleen de vrederechter kan uitzonderlijk toestemming geven voor een schenking door een beschermde persoon, en dit uitsluitend wanneer de schenking:

• in het belang van de beschermde persoon is, of
• overeenstemt met een duidelijk geuite vroegere wil.

Zonder dergelijke toestemming is elke schenking ongeldig.

 4.  Tijdelijke onbekwaamheid maakt een schenking ongeldig

Een schenking die wordt uitgevoerd op een moment waarop de schenker tijdelijk onbekwaam is – bijvoorbeeld door ziekte, dronkenschap, verwarring of medicatie – is eveneens ongeldig.

De beoordeling gebeurt altijd op het moment van de schenking.

Indien blijkt dat de schenker toen niet in staat was om de gevolgen van zijn daad te begrijpen, kan de schenking worden vernietigd door de rechtbank.

De begiftigde zal dan verplicht worden om het geschonken goed terug te geven.

De rol van de notaris als waarborg van bekwaamheid

Bij schenkingen waarvoor een notariële akte verplicht is (zoals bij onroerend goed), speelt de notaris een essentiële rol.

Hij moet zich ervan vergewissen dat de schenker:

• wilsbekwaam is,
• vrij van dwang handelt, en
• volledig begrijpt wat de schenking inhoudt.

Indien de notaris twijfelt aan de geestestoestand van de schenker, kan hij weigeren om de akte te verlijden of een medisch attest van bekwaamheid vragen.

Deze controle vormt een belangrijke bescherming tegen misbruik en biedt extra zekerheid over de geldigheid van de schenking.