Aansprakelijkheid van een werknemer: wie betaalt de schade op de werkvloer?

Een ongeluk zit in een klein hoekje, zeker op de werkvloer.

Wat als een werknemer tijdens zijn dagelijkse werkzaamheden per ongeluk schade veroorzaakt? Wie draait er dan op voor de kosten: de werknemer zelf of de werkgever?

Algemene aansprakelijkheidsregel volgens het Burgerlijk Wetboek

Volgens het Burgerlijk Wetboek (artikel 6.5) bent u aansprakelijk voor de schade die u door uw eigen fout aan een ander veroorzaakt. Met andere woorden: veroorzaakt u schade, dan moet u die in principe zelf vergoeden.

Voor werknemers geldt echter een bijzondere regeling. Als werknemer geniet u extra bescherming, omdat het uitvoeren van uw werk nu eenmaal met risico’s gepaard kan gaan.

De wet wil voorkomen dat u persoonlijk financieel aansprakelijk wordt gesteld voor elke kleine vergissing die u tijdens het werk maakt.

Bijzondere bescherming van werknemers: Artikel 18 Arbeidsovereenkomstenwet

De Arbeidsovereenkomstenwet van 3 juli 1978 wijkt af van het algemene aansprakelijkheidsrecht.

Deze wet, meer bepaald artikel 18, voorziet een beperkte aansprakelijkheid voor werknemers:

18. Ingeval de werknemer bij de uitvoering van zijn overeenkomst de werkgever of derden schade berokkent, is hij enkel aansprakelijk voor zijn bedrog en zijn zware schuld.
Voor lichte schuld is hij enkel aansprakelijk als die bij hem eerder gewoonlijk dan toevallig voorkomt.

In alle andere gevallen – zoals een eenmalige, lichte en toevallige fout – is de werknemer niet aansprakelijk. De schade valt dan onder het normale ondernemersrisico van de werkgever.

Deze beschermingsregel geldt zowel contractueel (ten opzichte van de werkgever) als buitencontractueel (ten opzichte van derden zoals klanten).

Bovendien kan men contractueel niet afwijken van deze aansprakelijkheidsbeperking: een clausule in een arbeidsovereenkomst die bepaalt dat een werknemer bijvoorbeeld altijd aansprakelijk is, is nietig.

Enkel een collectieve arbeidsovereenkomst kan hiervan in uitzonderlijke gevallen afwijken.

Indien de werknemer niet persoonlijk aansprakelijk is en de schade dus voor rekening van de werkgever komt, kan deze zich hiertegen indekken door een aansprakelijkheidsverzekering af te sluiten.

Nieuwe wetgeving sinds 1 januari 2025: verdwijnen van de quasi-immuniteit

Tot eind 2024 gold het principe van quasi-immuniteit van uitvoeringsagenten: een derde kon een werknemer (als uitvoeringsagent van de werkgever) in principe niet rechtstreeks aanspreken voor een fout in het kader van diens arbeidsovereenkomst.

Sinds 1 januari 2025 is dit principe afgeschaft. Derden kunnen nu rechtstreeks een werknemer aanspreken die tijdens de uitvoering van zijn werk een fout maakt.

Let op! Dit betekent niet dat de werknemer automatisch moet betalen: de werknemer kan nog steeds de bescherming van artikel 18 van de Arbeidsovereenkomstenwet inroepen.

Werkgevers kunnen zich wapenen tegen dit nieuwe risico door in contracten of algemene voorwaarden expliciet op te nemen dat hun aangestelden (werknemers) niet rechtstreeks kunnen worden aangesproken. Deze contractuele uitsluiting is wél beperkt: ze geldt niet bij opzet om te schaden of bij inbreuken op de fysieke of psychische integriteit van personen.

Wat als de werknemer aansprakelijk is?

Wanneer een werknemer effectief aansprakelijk is – dus bij bedrog, zware fout of een regelmatige lichte fout – kan de werkgever een schadevergoeding vorderen. Dit gebeurt idealiter in onderling overleg. De partijen sluiten dan een overeenkomst waarin het schadebedrag en de betalingsmodaliteiten worden vastgelegd.

Indien geen akkoord wordt bereikt, kan de werkgever via de arbeidsrechtbank een gerechtelijke procedure opstarten om de aansprakelijkheid en de schadevergoeding te laten vaststellen. De rechter zal beoordelen of de werknemer aansprakelijk is en hoeveel hij moet vergoeden.

Kan de schade worden ingehouden op het loon?

In principe mag een werkgever pas schadevergoeding inhouden op het loon nadat de werknemer zijn aansprakelijkheid erkent of wanneer deze gerechtelijk werd vastgesteld. Er gelden daarbij wettelijke beperkingen:

• De inhouding mag maximaal 20% bedragen van het nettoloon dat in speciën wordt uitbetaald.
• Deze beperking geldt niet bij bedrog of wanneer de werknemer ontslag neemt voordat de schade is vergoed. In die gevallen kan het volledige of een groter deel van het loon worden ingehouden.

Is de schadevergoeding bij overeenkomst bepaald, maar betaalt de werknemer niet, dan beschikt de werkgever niet over een uitvoerbare titel.

In dat geval moet de werkgever eerst een rechterlijke uitspraak bekomen vooraleer een gerechtsdeurwaarder kan worden ingeschakeld.