Kan u een ouder verplicht laten opnemen in een woonzorgcentrum?

Wanneer uw ouder steeds kwetsbaarder wordt, rijst al snel de vraag: kan ik een opname in een woonzorgcentrum afdwingen als zelfstandig wonen niet langer veilig is?

Het antwoord is niet eenvoudig. De wet beschermt het recht van elke volwassene om zelf te beslissen over zijn of haar woonplaats.

In dit artikel leest u wat juridisch wél kan, wat niet, en welke stappen u kunt zetten als uw ouder wilsonbekwaam wordt of zorg weigert.

Zelfbeschikking als uitgangspunt bij wilsbekwame ouderen

Volgens het Belgische recht heeft elke volwassene het recht om vrij te beslissen over zijn of haar woonplaats. Dat geldt ook voor ouderen.

Zolang uw ouder wilsbekwaam is - dat wil zeggen: in staat om de situatie te begrijpen en zelfstandig keuzes te maken - mag hij of zij niet tegen de eigen wil in een woonzorgcentrum worden geplaatst.

Ook als u als familielid, arts of hulpverlener van oordeel bent dat opname noodzakelijk is, behoudt een wilsbekwame persoon het laatste woord. Deze bescherming is stevig verankerd in het recht op persoonlijke vrijheid.

Wat als uw ouder niet meer bekwaam is om zelf te beslissen?

Wanneer iemand zijn wilsbekwaamheid verliest, bijvoorbeeld door dementie of een cognitieve stoornis, is het wel mogelijk om in diens plaats beslissingen te nemen - mits dat op juridisch correcte wijze gebeurt.

Er zijn hiervoor twee opties:

 1.  Zorgvolmacht: op voorhand geregeld vertrouwen

Met een zorgvolmacht kan uw ouder, zolang hij of zij nog wilsbekwaam is, schriftelijk één of meerdere vertrouwenspersonen aanduiden om beslissingen te nemen wanneer dat later niet meer mogelijk is.

Als gevolmachtigde krijgt u de bevoegdheid om onder andere te beslissen over opname in een woonzorgcentrum. De volmacht moet duidelijk omschrijven welke beslissingen u mag nemen en kan bij voorkeur notarieel worden vastgelegd.

Hoe stelt u een zorgvolmacht op?

 2.  Bewindvoering: bescherming via de vrederechter

Wanneer er geen zorgvolmacht is en uw ouder niet langer in staat is om zijn belangen te behartigen, kunt u een aanvraag tot bewindvoering indienen bij de vrederechter. Deze kan een bewindvoerder aanstellen, die bevoegd is om beslissingen te nemen over onder meer huisvesting en zorg.

Een opname in een woonzorgcentrum kan dan - mits gemotiveerd en in het belang van uw ouder - door de bewindvoerder geregeld worden, eventueel met voorafgaande goedkeuring van de rechter.

Introductie tot bewindvoering: wat hoe en wie?

Is een gedwongen opname in een rusthuis ooit mogelijk?

Een ouder mag niet zomaar tegen zijn of haar wil worden opgenomen in een rusthuis, ook niet wanneer u vindt dat dit om veiligheidsredenen nodig is.

Enkel bij wilsonbekwaamheid, én met een geldige volmacht of via een bewind, kan opname rechtsgeldig gebeuren.

Soms wordt dit verward met een gedwongen psychiatrische opname (collocatie). Dat is echter iets totaal anders. Zo’n maatregel is uitsluitend mogelijk als iemand met een geestesstoornis een acuut gevaar vormt voor zichzelf of anderen. Een collocatie leidt tot opname in een psychiatrisch ziekenhuis, niet in een woonzorgcentrum.

Wat kunt u doen als zelfstandig wonen niet langer veilig is?

Hoewel u uw ouder niet kunt verplichten, kunt u wel ondersteuning bieden en realistische alternatieven aanreiken.

Deze stappen kunnen daarbij helpen:

• Voer een open gesprek met uw ouder, vanuit bezorgdheid en zonder druk.
• Vraag advies aan de huisarts of geriater om de situatie medisch te laten inschatten.
• Neem contact op met een maatschappelijk werker of OCMW-dienst voor begeleiding.
• Overweeg vormen van ondersteuning aan huis, zoals gezinszorg, poetshulp of thuisverpleging.
• Stel tijdig een zorgvolmacht op, zolang uw ouder nog wilsbekwaam is - zo vermijdt u juridische onduidelijkheid in de toekomst.

Professionele hulpverleners kunnen u begeleiden in het vinden van een oplossing op maat.