De voorlopige hechtenis

Wanneer u wordt aangehouden op verdenking van een misdrijf, verwacht u wellicht dat u een proces krijgt en pas nadien - als u schuldig wordt bevonden - een straf

Toch kan het gerecht beslissen dat u al vóór uw proces wordt opgesloten. Dit heet voorlopige hechtenis.

Wat is voorlopige hechtenis?

Voorlopige hechtenis betekent dat u als verdachte tijdelijk in de gevangenis kunt worden opgesloten, nog vóór een rechter uw schuld of onschuld heeft vastgesteld.

Dit is geen straf. Het doel is niet om u te bestraffen, maar om:

• te vermijden dat u zou vluchten (vluchtgevaar),

• te verhinderen dat u het onderzoek zou beïnvloeden (collusiegevaar),

• te voorkomen dat u nieuwe feiten pleegt (recidivegevaar),

• of om de openbare orde te beschermen bij ernstige feiten.

De Wet van 20 juli 1990 betreffende de voorlopige hechtenis bepaalt dat deze maatregel enkel mag worden toegepast als er ernstige aanwijzingen van schuld bestaan, als het feit strafbaar is met minstens één jaar gevangenisstraf én als één van bovenstaande gronden aanwezig is.

Voorlopige hechtenis is dus een uitzondering op de regel dat u uw proces in vrijheid mag afwachten.

Hoe verloopt de procedure voor u?

Als u met voorlopige hechtenis te maken krijgt, verloopt dit volgens een strikte wettelijke procedure:

 1.  Arrestatie

De politie kan u arresteren wanneer u op heterdaad wordt betrapt of op bevel van de onderzoeksrechter.

 2.  Voorleiding bij de onderzoeksrechter

Binnen 48 uur na uw arrestatie moet u voor de onderzoeksrechter verschijnen. Wordt deze termijn overschreden, dan is uw vrijheidsberoving onwettig.

 3.  Aanhoudingsbevel

De onderzoeksrechter beslist of u in voorlopige hechtenis wordt geplaatst. Zonder dit bevel moet u onmiddellijk worden vrijgelaten.

 4.  Controle door de raadkamer

Binnen vijf dagen na de beslissing komt uw zaak voor de raadkamer. Dit is een rechterlijk college dat moet nagaan of uw hechtenis wettig en noodzakelijk blijft.

• In eerste instantie gebeurt dit elke maand.
• Vanaf de vierde verlenging wordt dit om de twee maanden.

Tijdens deze zittingen heeft u het recht om gehoord te worden, om uw dossier in te kijken en om u te laten bijstaan door een advocaat. U kunt bovendien beroep aantekenen bij de kamer van inbeschuldigingstelling.

Hoe lang kan uw voorlopige hechtenis duren?

De wet legt geen absolute maximumduur vast. Zolang de voorwaarden aanwezig blijven en de raadkamer dit bevestigt, kan uw hechtenis telkens worden verlengd. In complexe zaken kan dit leiden tot maanden of zelfs jaren van voorlopige hechtenis.

Dit is geregeld onderwerp van kritiek. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft België meermaals gewaarschuwd dat buitensporig lange hechtenissen de onschuldpresumptie onder druk zetten.

Welke alternatieven heeft u?

Omdat opsluiting een zeer zware maatregel is, voorziet de wet ook in alternatieven:

• Vrijlating onder voorwaarden: u mag vrij rondlopen, maar moet zich houden aan opgelegde regels, zoals een meldingsplicht bij de politie, een verbod om contact op te nemen met het slachtoffer of het volgen van een therapie.
• Elektronisch toezicht: u draagt een enkelband en moet permanent thuisblijven, behalve wanneer uitzonderingen worden toegestaan. 

Praktijk en kritiek

België behoort tot de landen waar voorlopige hechtenis relatief vaak wordt toegepast. Dat heeft belangrijke gevolgen:

• Overbevolking in de gevangenissen: een aanzienlijk deel van de gevangenispopulatie zit in voorlopige hechtenis.
• Psychologische impact: hoewel u nog niet veroordeeld bent, kunt u de opsluiting ervaren als een straf.
• Rechtsstatelijk spanningsveld: hoe langer uw voorlopige hechtenis duurt, hoe meer het principe dat u onschuldig bent tot het tegendeel is bewezen onder druk komt te staan.

Tegelijk benadrukken voorstanders dat zonder dit instrument ernstige onderzoeken vaak onmogelijk zouden zijn en de samenleving gevaar zou lopen.