U bent opgeroepen als jurylid bij het hof van assisen: wat nu?

Een oproeping als jurylid bij het hof van assisen is geen alledaagse gebeurtenis. Het is een bijzondere burgerplicht waarbij u rechtstreeks deelneemt aan het Belgische gerechtssysteem.

Maar wat houdt dit precies in? Wat zijn uw rechten, plichten en mogelijkheden? En wie betaalt uw loon tijdens uw afwezigheid? 

Wat is het hof van assisen?

Het hof van assisen behandelt de zwaarste misdrijven in België, zoals moord, doodslag, verkrachting, terreurdaden of politieke misdrijven. De behandeling van deze zaken verloopt anders dan in een gewone rechtbank.

De uitspraak wordt niet alleen gedaan door professionele rechters, maar ook door een jury van twaalf burgers, de zogheten gezworenen.

Wie kan als jurylid worden opgeroepen?

Niet iedereen komt in aanmerking om jurylid te worden. De selectie gebeurt op basis van duidelijke wettelijke criteria.

U komt in aanmerking als u:

• Tussen 28 en 65 jaar oud bent;
• Ingeschreven bent in het kiezersregister;
• Uw burgerlijke en politieke rechten geniet;
• Kunt lezen en schrijven;
• Geen zware strafrechtelijke veroordeling heeft (meer dan 4 maanden gevangenisstraf of meer dan 60 uur werkstraf);
• De taal van het proces voldoende beheerst.

U wordt uitgesloten als u actief bent als politiek mandataris, magistraat of hoge ambtenaar, een functie uitoefent die onverenigbaar is met de onpartijdigheid van een jurylid of de procesvoering niet kunt volgen door een taalbarrière.

Hoe verloopt de selectieprocedure?

De samenstelling van een jury gebeurt in verschillende stappen, waarbij zowel toeval als zorgvuldige controle een rol spelen.

 1.  Voorselectie op basis van het bevolkingsregister

Elke vier jaar stelt de gouverneur van uw provincie een lijst op met kandidaat-juryleden. Deze selectie gebeurt willekeurig.

 2.  Jaarlijkse jurylijst

Uit deze brede lijst wordt jaarlijks een meer gerichte lijst samengesteld met duizenden potentiële gezworenen.

 3.  Oproeping

Wordt u geselecteerd, dan ontvangt u een oproepingsbrief met daarin de datum waarop u zich moet melden voor de juryselectie-zitting.

Tijdens deze zitting:

• Krijgt u de mogelijkheid om een vrijstelling aan te vragen (bijvoorbeeld om gezondheids- of familiale redenen);
• Kunnen advocaten of het openbaar ministerie u wraken, zonder opgave van motief;
• Wordt uit de overblijvende kandidaten de definitieve jury van 12 leden en een aantal plaatsvervangers geloot.

Voor de start van het proces volgt u een informatiesessie, zodat u goed voorbereid bent op uw taak.

Wat doet een jurylid precies?

Als jurylid neemt u een centrale en verantwoordelijke rol op binnen het assisenproces.

U beoordeelt mee de feiten in een ernstige strafzaak en neemt samen met andere burgers beslissingen die diep ingrijpen in het leven van de beschuldigde en de samenleving.

Uw taak bestaat uit twee grote onderdelen:

 1.  Beslissen over de schuldvraag

Na afloop van het onderzoek ter zitting – met onder meer getuigenverhoren, pleidooien van de advocaten en het requisitoir van het openbaar ministerie – stelt de voorzitter van het hof u een reeks vragen over de feiten en de schuld van de beschuldigde.

U beantwoordt deze vragen met “ja” of “nee”.

De jury beslist bij meerderheid van stemmen.

Bij gelijk aantal stemmen (bijvoorbeeld 6 voor en 6 tegen), wordt de beschuldigde vrijgesproken, volgens het principe in dubio pro reo (bij twijfel, in het voordeel van de beklaagde).

 2.  Meebeslissen over de straf

Als de jury oordeelt dat de beschuldigde schuldig is, dan bespreekt u samen met de drie beroepsrechters welke straf wordt opgelegd.

Deze beslissing wordt genomen bij volstrekte meerderheid (meer dan de helft van het totaal aantal stemmen).

Zowel de juryleden als de rechters hebben hierin een gelijke stem.

Bent u verplicht om te zetelen?

Ja.

Wie wordt opgeroepen als jurylid is wettelijk verplicht om te verschijnen en zijn of haar taak naar behoren uit te voeren. Dit is een vorm van burgerplicht.

Mogelijkheid tot vrijstelling

In uitzonderlijke situaties kunt u een gemotiveerde vrijstellingsaanvraag indienen bij de voorzitter van het hof. Dit kan bijvoorbeeld wanneer:

• U ernstige gezondheidsproblemen heeft (met medisch attest);
• U zorgt voor een zwaar hulpbehoevend familielid;
• U andere zwaarwegende persoonlijke redenen kunt aantonen.

De voorzitter beoordeelt of uw aanvraag gegrond is.

Wat bij afwezigheid?

Als u zonder geldige reden niet verschijnt of zich voortijdig terugtrekt, kan u een geldboete krijgen van € 50 tot € 1.000 (te vermenigvuldigen met de opdeciemen).

Heeft u recht op afwezigheid op het werk als jurylid in een assisenproces?

Als u wordt opgeroepen om te zetelen in een assisenjury, dan bent u wettelijk verplicht om hieraan deel te nemen. Deze verplichting wordt beschouwd als een burgerlijke plicht. U heeft in dat geval recht op afwezigheid op het werk - met behoud van loon voor een bepaalde periode.

De afwezigheid als jurylid verloopt in twee fases:

 Fase 1:  Klein verlet voor de eerste vijf dagen

Zodra u officieel wordt opgeroepen als jurylid, heeft u automatisch recht op klein verlet voor de eerste vijf dagen waarop u effectief moet zetelen.

• Tijdens deze vijf dagen blijft u volledig doorbetaald door uw werkgever.
• Uw werkgever is verplicht dit loon te blijven uitkeren.
• U moet wel uw werkgever zo snel mogelijk informeren over uw oproeping. Idealiter doet u dat vooraf, maar als dat niet lukt, dan onmiddellijk zodra u kennis heeft van de oproeping.

 Fase 2:  Afwezigheid vanaf dag zes

Veel assisenprocessen duren langer dan vijf dagen. Ook voor de dagen ná het klein verlet blijft u wettelijk afwezig van het werk.

Er zijn dan twee mogelijkheden:

• Uw werkgever betaalt uw loon verder uit: In dat geval krijgt uw werkgever een vergoeding van de overheid, gelijk aan uw dagelijkse brutoloon plus de werkgeversbijdragen.
• Uw werkgever betaalt uw loon niet meer uit: Dan zal de federale overheid rechtstreeks uw brutoloon uitbetalen.

Andere vergoedingen

Naast het loon of de vergoeding van de overheid, heeft u als jurylid recht op:

• Een dagvergoeding voor elke dag dat u effectief in de jury zit of als plaatsvervanger beschikbaar moet zijn.
• Een kilometervergoeding voor de verplaatsingen die u maakt naar de rechtbank.