De rechten en plichten van feitelijke samenwonenden

Feitelijk samenwonen is de meest gekozen samenlevingsvorm in België.

Veel koppels wonen samen zonder officieel huwelijk of verklaring van wettelijke samenwoning.

Maar welke rechten en plichten heeft u eigenlijk als feitelijke samenwoners?

In dit artikel leest u wat er geregeld is - en vooral wat níet automatisch geregeld is - zodat u niet voor verrassingen komt te staan.

Wat is feitelijke samenwoning?

Feitelijk samenwonen betekent dat u samen op hetzelfde adres woont zonder dat u getrouwd bent of een verklaring van wettelijke samenwoning hebt afgelegd.

Deze vorm van samenleven heeft geen specifiek wettelijk statuut.

Dat betekent dat er weinig tot geen automatische rechten en plichten ontstaan tussen de partners.

Geen wettelijke bescherming van de gezinswoning

Bij feitelijke samenwoning is de gezinswoning niet automatisch beschermd.

• Staat de woning op naam van één partner, dan kan die de woning verkopen, verhuren of zelfs opzeggen zonder toestemming van de ander.
• Bent u samen huurder of eigenaar, dan heeft u wel rechten via het huurcontract of de eigendomsakte – maar dat staat los van het samenwonen zelf.

Wilt u zekerheid over uw woonsituatie, dan is het belangrijk om samen duidelijke afspraken te maken of medehuurderschap aan te vragen.

Geen automatische bijdrageplicht

Bij feitelijke samenwoning is er geen wettelijke verplichting om bij te dragen aan de kosten van het huishouden.

• De verdeling van kosten gebeurt volledig op basis van onderlinge afspraken.
• Zonder duidelijke afspraken kan er discussie ontstaan over wie welke kosten moet dragen.

Het is daarom verstandig om vooraf samen te bepalen hoe u huur, energiefacturen, boodschappen en andere uitgaven verdeelt.

Geen hoofdelijke aansprakelijkheid voor elkaars schulden

Feitelijke samenwoners zijn niet hoofdelijk aansprakelijk voor elkaars schulden.

• Heeft één partner een schuld, dan kan de schuldeiser zich in principe niet richten tot de andere partner.
• Alleen als u samen een contract ondertekent (bijvoorbeeld een lening of huurcontract), bent u samen verantwoordelijk.

Dit is een belangrijk verschil met huwelijk of wettelijke samenwoning, waar hoofdelijke aansprakelijkheid voor huishoudschulden wél geldt.

Geen automatisch erfrecht

Feitelijke samenwoners erven niet automatisch van elkaar.

Overlijdt één van de partners, dan gaat de nalatenschap naar de wettelijke erfgenamen (bv. kinderen, ouders, broers/zussen).

Wilt u elkaar beschermen, dan is het noodzakelijk om:

• Een testament te laten opmaken waarin u elkaar begunstigt.
• Of goederen samen te kopen in onverdeeldheid of met een beding van aanwas.

Fiscale situatie

Feitelijke samenwoners dienen elk een aparte belastingaangifte in.

Er is geen gezamenlijke aangifte zoals bij gehuwden of wettelijke samenwoners.

Pas wanneer u drie jaar onafgebroken samenwoont, kan de fiscus u beschouwen als samenwonenden voor bepaalde voordelen (bv. personenbelasting), maar dit heeft geen invloed op uw juridische statuut.

Samenlevingscontract: meer zekerheid

Hoewel de wet weinig regelt voor feitelijke samenwoners, kunt u bij de notaris een samenlevingscontract afsluiten.

Daarin legt u bijvoorbeeld vast:

• Hoe kosten en lasten worden verdeeld
• Wie welke goederen bezit
• Hoe de verdeling gebeurt als u uit elkaar gaat

Dit contract is niet verplicht, maar kan veel misverstanden en conflicten voorkomen.

Andere relevante artikels:

De rechten en plichten van wettelijke samenwonenden

De rechten en plichten van gehuwden